Share via:
ဒီအခန်းဟာ စီမံခန့်ခွဲမှုပညာရပ်ရဲ့ အခြေခံအကျဆုံး မိတ်ဆက်အခန်းဖြစ်ပြီး၊ ဒီနေ့ခေတ်ရဲ့ ပြောင်းလဲနေတဲ့ လုပ်ငန်းခွင်မှာ မန်နေဂျာတွေ ဘယ်လို အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်နေလဲဆိုတာကို အဓိကထား ဆွေးနွေးထားပါတယ်။
Leading Edge Management မှာ အဓိကအားဖြင့် အောက်ပါ အပိုင်းတွေကို ဆွေးနွေးသွားပါမယ်။
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုတာ ဘာလဲ။ (What Is Management?)
- စီမံခန့်ခွဲမှု လုပ်ငန်းဆောင်တာများ (Management Functions)
- စီမံခန့်ခွဲမှု အခန်းကဏ္ဍများ (Management Roles)
- စီမံခန့်ခွဲမှု စွမ်းရည်များ (Management Skills)
- မန်နေဂျာတစ်ဦး ဖြစ်လာခြင်း (Becoming a Manager)
စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုတာ ဘာလဲ။ (What Is Management?)
- စီမံခန့်ခွဲမှု၏ အဓိပ္ပာယ် (Definition of Management):
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုတာ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပန်းတိုင်တွေကို ထိရောက်စွာ (efficiently) နဲ့ အကျိုးရှိစွာ (effectively) အောင်မြင်အောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့အတွက် အရင်းအမြစ်တွေကို (လူ၊ ငွေ၊ ပစ္စည်း၊ သတင်းအချက်အလက်) စီစဉ်ခြင်း၊ ဖွဲ့စည်းခြင်း၊ ဦးဆောင်ခြင်းနဲ့ ထိန်းချုပ်ခြင်း လုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်ပါတယ်။
- ထိရောက်စွာ (Efficiently): အရင်းအမြစ်တွေကို အနည်းဆုံး အလေအလွင့်နဲ့ အကောင်းဆုံး အသုံးချခြင်းကို ဆိုလိုပါတယ်။ “မှန်ကန်တဲ့ အရာတွေကို မှန်ကန်စွာ လုပ်ဆောင်ခြင်း” (doing things right) လို့လည်း ပြောနိုင်ပါတယ်။
- အကျိုးရှိစွာ (Effectively): အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပန်းတိုင်တွေကို အောင်မြင်အောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်းကို ဆိုလိုပါတယ်။ “မှန်ကန်တဲ့ အရာတွေကို လုပ်ဆောင်ခြင်း” (doing the right things) လို့လည်း ပြောနိုင်ပါတယ်။
- မန်နေဂျာတွေ ဘာကြောင့် အရေးကြီးတာလဲ။ (Why Managers Are Important):
- အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပန်းတိုင်များကို အောင်မြင်ရန်: မန်နေဂျာတွေဟာ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေ၊ ပန်းတိုင်တွေကို ချမှတ်ပြီး အဲဒီပန်းတိုင်တွေဆီ ရောက်အောင် လမ်းညွှန်ပေးသူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
- ပြောင်းလဲမှုကို ကိုင်တွယ်ရန်: ဒီနေ့ခေတ် ပြောင်းလဲနေတဲ့ စီးပွားရေးပတ်ဝန်းကျင်မှာ မန်နေဂျာတွေဟာ အဖွဲ့အစည်းကို ပြောင်းလဲမှုတွေနဲ့အတူ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် ဦးဆောင်ရပါတယ်။
- ဝန်ထမ်းများကို လှုံ့ဆော်ရန်: မန်နေဂျာတွေဟာ ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ကို မြှင့်တင်ပေးဖို့၊ သူတို့ကို စိတ်အားထက်သန်အောင် လုပ်ဆောင်ပေးဖို့နဲ့ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပန်းတိုင်တွေဆီ ဦးတည်အောင် လမ်းညွှန်ပေးဖို့ တာဝန်ရှိပါတယ်။
- အရင်းအမြစ်များကို အကောင်းဆုံး အသုံးချရန်: အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အကန့်အသတ်ရှိတဲ့ အရင်းအမြစ်တွေကို အလေအလွင့်မရှိဘဲ အကျိုးအရှိဆုံး ဖြစ်အောင် စီမံခန့်ခွဲရပါတယ်။
- အဖွဲ့အစည်း (Organization) ဆိုတာ ဘာလဲ။
- အဖွဲ့အစည်းဆိုတာ လူပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ဦး သို့မဟုတ် ထို့ထက်ပိုသောသူများ စုပေါင်းပြီး တူညီတဲ့ ရည်မှန်းချက်တစ်ခုကို အောင်မြင်အောင် လုပ်ဆောင်ဖို့အတွက် ပုံမှန်နည်းလမ်းနဲ့ အပြန်အလှန် ဆက်ဆံနေတဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ အစီအစဉ်တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။
- အဖွဲ့အစည်းတွေဟာ မန်နေဂျာတွေရဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှု လိုအပ်ပါတယ်။
- စီမံခန့်ခွဲမှု အဆင့်ဆင့် (Levels of Management):
အဖွဲ့အစည်းအများစုမှာ မန်နေဂျာတွေကို အဆင့် (၃) ဆင့် ခွဲခြားနိုင်ပါတယ်-
- ထိပ်တန်း မန်နေဂျာများ (Top Managers): အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးရဲ့ မဟာဗျူဟာမြောက် ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ၊ ရည်မှန်းချက်တွေနဲ့ မူဝါဒတွေကို ချမှတ်သူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ (ဥပမာ- CEO, President, Vice President)။
- အလယ်တန်း မန်နေဂျာများ (Middle Managers): ထိပ်တန်း မန်နေဂျာတွေရဲ့ မဟာဗျူဟာတွေကို လက်တွေ့ အကောင်အထည်ဖော်ဖို့အတွက် ဌာနဆိုင်ရာ ပန်းတိုင်တွေနဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို စီစဉ်သူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ (ဥပမာ- Department Head, Division Manager, Branch Manager)။
- ရှေ့တန်း မန်နေဂျာများ (First-Line Managers / Supervisors): နေ့စဉ် လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို တိုက်ရိုက်ကြီးကြပ်ပြီး ဝန်ထမ်းတွေနဲ့ အနီးကပ်ဆုံး လုပ်ဆောင်သူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ (ဥပမာ- Team Leader, Supervisor, Office Manager)။
စီမံခန့်ခွဲမှု လုပ်ငန်းဆောင်တာများ (Management Functions)
စီမံခန့်ခွဲမှု ပညာရှင် Henri Fayol (ဟင်နရီ ဖေယောလ်) က စီမံခန့်ခွဲသူတွေ လုပ်ဆောင်ရမယ့် အဓိက လုပ်ငန်းဆောင်တာ (၄) ခုကို ဖော်ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီလုပ်ငန်းဆောင်တာတွေဟာ မန်နေဂျာတွေရဲ့ နေ့စဉ် လုပ်ငန်းခွင်မှာ အချင်းချင်း ဆက်စပ်ပြီး ဆောင်ရွက်နေရတဲ့ အရာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
- စီစဉ်ခြင်း (Planning):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အနာဂတ် ပန်းတိုင်တွေကို ချမှတ်ခြင်း၊ အဲဒီပန်းတိုင်တွေဆီ ရောက်အောင် ဘယ်လို လုပ်ဆောင်မလဲဆိုတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
- အဓိက လုပ်ဆောင်ချက်များ:
- ပန်းတိုင်များ သတ်မှတ်ခြင်း (Setting Goals): အဖွဲ့အစည်း ဘာတွေ အောင်မြင်ချင်လဲဆိုတာကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သတ်မှတ်ခြင်း။
- မဟာဗျူဟာများ ချမှတ်ခြင်း (Developing Strategies): ပန်းတိုင်တွေဆီ ရောက်အောင် ဘယ်လို အကောင်းဆုံး ချဉ်းကပ်မလဲဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း။
- လုပ်ငန်းအစီအစဉ်များ ရေးဆွဲခြင်း (Creating Action Plans): မဟာဗျူဟာတွေကို လက်တွေ့ အကောင်အထည်ဖော်ဖို့အတွက် အသေးစိတ် အစီအစဉ်များ ရေးဆွဲခြင်း။
- ဥပမာ: ကုမ္ပဏီတစ်ခုက လာမယ့်နှစ်မှာ ဈေးကွက်ဝေစု ၁၀% တိုးတက်အောင် လုပ်မယ်လို့ ပန်းတိုင်ချမှတ်ပြီး၊ အဲဒီအတွက် ထုတ်ကုန်အသစ် ထုတ်လုပ်မယ့် မဟာဗျူဟာကို ချမှတ်ခြင်း။
- ဖွဲ့စည်းခြင်း (Organizing):
- အဓိပ္ပာယ်: ချမှတ်ထားတဲ့ အစီအစဉ်တွေကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ဖို့အတွက် အရင်းအမြစ်တွေကို စုစည်းခြင်း၊ လုပ်ငန်းတာဝန်တွေကို ခွဲဝေပေးခြင်းနဲ့ အာဏာပိုင်စနစ်ကို တည်ဆောက်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
- အဓိက လုပ်ဆောင်ချက်များ:
- တာဝန်ခွဲဝေမှု (Assigning Tasks): ဘယ်သူက ဘာလုပ်ရမယ်ဆိုတာကို သတ်မှတ်ပေးခြင်း။
- ဌာနများ တည်ဆောက်ခြင်း (Grouping Tasks into Departments): တူညီတဲ့ အလုပ်တွေကို စုစည်းပြီး ဌာနများ ဖွဲ့စည်းခြင်း။
- အာဏာပိုင်စနစ် ချမှတ်ခြင်း (Establishing Authority Relationships): ဘယ်သူက ဘယ်သူ့ကို အစီရင်ခံရမယ်ဆိုတာကို သတ်မှတ်ခြင်း။
- အရင်းအမြစ်များ ခွဲဝေပေးခြင်း (Allocating Resources): လိုအပ်တဲ့ လူ၊ ငွေ၊ ပစ္စည်းတွေကို သင့်လျော်တဲ့ နေရာမှာ ခွဲဝေချထားပေးခြင်း။
- ဥပမာ: ထုတ်ကုန်အသစ် ထုတ်လုပ်ဖို့အတွက် သုတေသနနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ဌာန၊ ထုတ်လုပ်ရေး ဌာနနဲ့ စျေးကွက်ရှာဖွေရေး ဌာနတို့ကို ဖွဲ့စည်းပြီး တာဝန်များ ခွဲဝေပေးခြင်း။
- ဦးဆောင်ခြင်း (Leading):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပန်းတိုင်တွေဆီ ရောက်အောင် ဝန်ထမ်းတွေကို လှုံ့ဆော်ပေးခြင်း၊ လမ်းညွှန်ပေးခြင်းနဲ့ ဆက်သွယ်ပြောဆိုခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
- အဓိက လုပ်ဆောင်ချက်များ:
- လှုံ့ဆော်ခြင်း (Motivating): ဝန်ထမ်းတွေကို စိတ်အားထက်သန်အောင် လုပ်ဆောင်ပေးခြင်း။
- ဆက်သွယ်ပြောဆိုခြင်း (Communicating): ရှင်းလင်းထိရောက်စွာ ဆက်သွယ်ခြင်း။
- ခေါင်းဆောင်မှု ပေးခြင်း (Influencing): ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ အပြုအမူကို ပန်းတိုင်ဆီ ဦးတည်အောင် လွှမ်းမိုးခြင်း။
- ပဋိပက္ခများကို ဖြေရှင်းခြင်း (Resolving Conflicts): လုပ်ငန်းခွင် ပဋိပက္ခများကို ဖြေရှင်းပေးခြင်း။
- ဥပမာ: ထုတ်ကုန်အသစ် ထုတ်လုပ်ရေး အဖွဲ့ကို စိတ်ဓာတ်ခွန်အားပေးခြင်း၊ အခက်အခဲတွေ ကြုံလာတဲ့အခါ လမ်းညွှန်မှု ပေးခြင်း။
- ထိန်းချုပ်ခြင်း (Controlling):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ကို တိုင်းတာခြင်း၊ စံနှုန်းတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ခြင်းနဲ့ လိုအပ်ပါက ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေ လုပ်ဆောင်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
- အဓိက လုပ်ဆောင်ချက်များ:
- စွမ်းဆောင်ရည် စံနှုန်းများ သတ်မှတ်ခြင်း (Setting Performance Standards): ဘာကို ဘယ်လို တိုင်းတာမလဲဆိုတဲ့ စံနှုန်းများ ချမှတ်ခြင်း။
- စွမ်းဆောင်ရည်ကို တိုင်းတာခြင်း (Measuring Actual Performance): လက်တွေ့ လုပ်ဆောင်မှုကို စံနှုန်းတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ် တိုင်းတာခြင်း။
- စံနှုန်းနှင့် ကွာခြားမှုများကို နှိုင်းယှဉ်ခြင်း (Comparing Performance to Standards): မျှော်မှန်းထားတဲ့ စံနှုန်းတွေနဲ့ လက်တွေ့ စွမ်းဆောင်ရည် ဘယ်လောက် ကွာခြားလဲဆိုတာကို ကြည့်ခြင်း။
- ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ လုပ်ဆောင်ခြင်း (Taking Corrective Action): လိုအပ်ပါက စွမ်းဆောင်ရည်ကို မြှင့်တင်ဖို့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေ လုပ်ဆောင်ခြင်း။
- ဥပမာ: ထုတ်ကုန်အသစ်ရဲ့ ရောင်းအားကို စောင့်ကြည့်ပြီး၊ မျှော်မှန်းထားတဲ့ ပန်းတိုင် မရောက်ရင် စျေးကွက်ရှာဖွေရေး နည်းလမ်းတွေကို ပြောင်းလဲခြင်း။
ဒီလုပ်ငန်းဆောင်တာ (၄) ခုဟာ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဆက်စပ်နေပြီး၊ မန်နေဂျာတွေရဲ့ နေ့စဉ် လုပ်ငန်းခွင်မှာ အဆက်မပြတ် လုပ်ဆောင်နေရတဲ့ အရာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
စီမံခန့်ခွဲမှု အခန်းကဏ္ဍများ (Management Roles)
စီမံခန့်ခွဲမှု ပညာရှင် Henry Mintzberg (ဟင်နရီ မင့်ဇ်ဘာ့ဂ်) က မန်နေဂျာတွေဟာ သူတို့ရဲ့ နေ့စဉ် လုပ်ငန်းခွင်မှာ လုပ်ငန်းဆောင်တာ (functions) တွေအပြင် မတူညီတဲ့ အခန်းကဏ္ဍ (roles) တွေကိုလည်း ကစားနေရတယ်ဆိုတာကို ဖော်ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီအခန်းကဏ္ဍတွေကို အဓိကအားဖြင့် အုပ်စု (၃) စု ခွဲခြားနိုင်ပါတယ်။
- လူပုဂ္ဂိုလ်ချင်း ဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ အခန်းကဏ္ဍများ (Interpersonal Roles):
ဒီအခန်းကဏ္ဍတွေဟာ လူပုဂ္ဂိုလ်တွေနဲ့ ဆက်ဆံရေးကို အဓိကထားပါတယ်။
- ခေါင်းဆောင် (Figurehead):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်း သို့မဟုတ် ဌာနကို ကိုယ်စားပြုပြီး တရားဝင်၊ လူမှုရေး သို့မဟုတ် သင်္ကေတဆိုင်ရာ တာဝန်တွေကို ထမ်းဆောင်ခြင်း။
- ဥပမာ: ကုမ္ပဏီပွဲလမ်းသဘင်များ တက်ရောက်ခြင်း၊ ဝန်ထမ်းအသစ်များကို ကြိုဆိုခြင်း၊ အခမ်းအနားများတွင် မိန့်ခွန်းပြောခြင်း။
- ဦးဆောင်သူ (Leader):
- အဓိပ္ပာယ်: ဝန်ထမ်းတွေကို လှုံ့ဆော်ခြင်း၊ လမ်းညွှန်ခြင်း၊ ကြီးကြပ်ခြင်းနဲ့ သူတို့ရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ကို မြှင့်တင်ပေးခြင်း။
- ဥပမာ: ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ကို အကဲဖြတ်ခြင်း၊ လေ့ကျင့်ရေး ပေးခြင်း၊ အဖွဲ့အစည်း ပန်းတိုင်တွေဆီ ဦးတည်အောင် လမ်းညွှန်ခြင်း။
- ဆက်သွယ်ရေးမှူး (Liaison):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းအတွင်းရော အပြင်မှာပါရှိတဲ့ အခြားပုဂ္ဂိုလ်တွေနဲ့ ဆက်ဆံရေး ကွန်ရက်တွေ တည်ဆောက်ပြီး ထိန်းသိမ်းခြင်း။
- ဥပမာ: အခြားဌာနက မန်နေဂျာတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ပြင်ပ ပေးသွင်းသူတွေ ဒါမှမဟုတ် ဖောက်သည်တွေနဲ့ ဆက်သွယ်ခြင်း။
- သတင်းအချက်အလက်ဆိုင်ရာ အခန်းကဏ္ဍများ (Informational Roles):
ဒီအခန်းကဏ္ဍတွေဟာ သတင်းအချက်အလက်တွေကို စုဆောင်းခြင်း၊ ဖြန့်ဝေခြင်းနဲ့ အသုံးပြုခြင်းကို အဓိကထားပါတယ်။
- စောင့်ကြည့်သူ (Monitor):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပြင်ပနှင့် အတွင်းပိုင်း ပတ်ဝန်းကျင်က သတင်းအချက်အလက်တွေကို စဉ်ဆက်မပြတ် ရှာဖွေ စုဆောင်းခြင်း။
- ဥပမာ: ဈေးကွက်သတင်းများ လေ့လာခြင်း၊ ပြိုင်ဘက်များ၏ လှုပ်ရှားမှုများကို စောင့်ကြည့်ခြင်း၊ ဝန်ထမ်းများထံမှ Feedback ရယူခြင်း။
- ဖြန့်ဝေသူ (Disseminator):
- အဓိပ္ပာယ်: စုဆောင်းရရှိထားတဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေကို အဖွဲ့အစည်းအတွင်းက သက်ဆိုင်ရာ ဝန်ထမ်းတွေဆီကို ဖြန့်ဝေပေးခြင်း။
- ဥပမာ: ဝန်ထမ်းတွေကို ကုမ္ပဏီရဲ့ မူဝါဒအသစ်တွေ၊ အပြောင်းအလဲတွေအကြောင်း အသိပေးခြင်း၊ အီးမေးလ်များ ပေးပို့ခြင်း။
- ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ (Spokesperson):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းရဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေကို အဖွဲ့အစည်းပြင်ပက ပုဂ္ဂိုလ်တွေ (ဥပမာ- မီဒီယာ၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ၊ အစိုးရ) ဆီကို တရားဝင် ပြောဆိုခြင်း။
- ဥပမာ: သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ကုမ္ပဏီရဲ့ ဘဏ္ဍာရေး အစီရင်ခံစာများ တင်ပြခြင်း။
- ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းဆိုင်ရာ အခန်းကဏ္ဍများ (Decisional Roles):
ဒီအခန်းကဏ္ဍတွေဟာ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းနဲ့ အရင်းအမြစ် ခွဲဝေချထားခြင်းကို အဓိကထားပါတယ်။
- လုပ်ငန်းစတင်သူ (Entrepreneur):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှာ အခွင့်အလမ်းတွေကို ရှာဖွေပြီး ဆန်းသစ်တီထွင်မှုတွေ၊ ပြောင်းလဲမှုတွေနဲ့ တိုးတက်မှုတွေကို စတင်ဖန်တီးခြင်း။
- ဥပမာ: ထုတ်ကုန်အသစ် ဖန်တီးဖို့ စီမံကိန်း စတင်ခြင်း၊ လုပ်ငန်းစဉ် အသစ်များ မိတ်ဆက်ခြင်း။
- ပြဿနာဖြေရှင်းသူ (Disturbance Handler):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှာ မမျှော်လင့်ဘဲ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ပြဿနာတွေ၊ ပဋိပက္ခတွေနဲ့ အကျပ်အတည်းတွေကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခြင်း။
- ဥပမာ: ဝန်ထမ်းအချင်းချင်း ပဋိပက္ခ ဖြေရှင်းပေးခြင်း၊ ထုတ်လုပ်မှု ပြဿနာများ ဖြေရှင်းပေးခြင်း၊ မမျှော်လင့်ဘဲ ဖြစ်ပေါ်လာသော အကျပ်အတည်းများကို ကိုင်တွယ်ခြင်း။
- အရင်းအမြစ် ခွဲဝေပေးသူ (Resource Allocator):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အရင်းအမြစ်တွေ (ငွေကြေး၊ လူ့စွမ်းအား၊ ပစ္စည်း၊ အချိန်) ကို ဘယ်လို ခွဲဝေချထားမလဲဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း။
- ဥပမာ: ဘတ်ဂျက် ချမှတ်ခြင်း၊ ဝန်ထမ်းများကို တာဝန်ခွဲဝေပေးခြင်း၊ စက်ပစ္စည်းများ ဝယ်ယူရန် ဆုံးဖြတ်ခြင်း။
- ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးသူ (Negotiator):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အကျိုးစီးပွားအတွက် အဖွဲ့အစည်းအတွင်းရော အပြင်မှာပါရှိတဲ့ အခြားပုဂ္ဂိုလ်တွေနဲ့ ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးခြင်း။
- ဥပမာ: ပေးသွင်းသူတွေနဲ့ စာချုပ်ချုပ်ဆိုခြင်း၊ အလုပ်သမားသမဂ္ဂတွေနဲ့ ညှိနှိုင်းခြင်း၊ အခြားကုမ္ပဏီတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု သဘောတူညီချက်များ ရယူခြင်း။
မန်နေဂျာတွေဟာ သူတို့ရဲ့ နေ့စဉ် လုပ်ငန်းခွင်မှာ ဒီအခန်းကဏ္ဍ ၁၀ ခုကြား အဆက်မပြတ် ပြောင်းလဲ ကစားနေရပါတယ်။ ထိရောက်တဲ့ မန်နေဂျာတစ်ဦးဟာ ဒီအခန်းကဏ္ဍတွေအားလုံးကို ကျွမ်းကျင်စွာ လုပ်ဆောင်နိုင်ရပါမယ်။
စီမံခန့်ခွဲမှု စွမ်းရည်များ (Management Skills)
ထိရောက်တဲ့ မန်နေဂျာတစ်ဦး ဖြစ်ဖို့အတွက် အသိပညာ (Knowledge) အပြင်၊ လက်တွေ့ကျတဲ့ စွမ်းရည် (Skills) တွေလည်း လိုအပ်ပါတယ်။ Robert Katz (ရောဘတ် ကတ်ဇ်) က မန်နေဂျာတွေမှာ ရှိသင့်တဲ့ အဓိက စွမ်းရည် (၃) မျိုးကို ဖော်ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီစွမ်းရည်တွေဟာ မန်နေဂျာရဲ့ အဆင့်အလိုက် အရေးပါပုံ ကွာခြားပါတယ်။
- နည်းပညာဆိုင်ရာ စွမ်းရည် (Technical Skills):
- အဓိပ္ပာယ်: သီးခြား လုပ်ငန်းတာဝန်တစ်ခုကို လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့အတွက် လိုအပ်တဲ့ အသိပညာ၊ ကျွမ်းကျင်မှုနဲ့ နည်းစနစ်ဆိုင်ရာ စွမ်းရည်များ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ အလုပ်တစ်ခုကို “ဘယ်လို လုပ်ရမယ်” ဆိုတာကို သိခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
- ဥပမာ: စာရင်းကိုင်တစ်ဦးရဲ့ စာရင်းကိုင် စနစ်များ နားလည်ခြင်း၊ ဆော့ဖ်ဝဲလ် အင်ဂျင်နီယာတစ်ဦးရဲ့ Programming Language ကျွမ်းကျင်မှု၊ ထုတ်လုပ်မှု မန်နေဂျာတစ်ဦးရဲ့ စက်ပစ္စည်းများ လည်ပတ်ပုံ နားလည်မှု။
- ဘယ်အဆင့် မန်နေဂျာအတွက် အရေးကြီးသလဲ။
- ရှေ့တန်း မန်နေဂျာများ (First-Line Managers) အတွက် အရေးအကြီးဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ဟာ နေ့စဉ် လုပ်ငန်းတွေကို တိုက်ရိုက်ကြီးကြပ်ရပြီး ဝန်ထမ်းတွေကို လမ်းညွှန်ပေးရတဲ့အတွက် နည်းပညာဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှုက မရှိမဖြစ် လိုအပ်ပါတယ်။
- အဆင့်မြင့် မန်နေဂျာတွေအတွက်တော့ နည်းပညာဆိုင်ရာ စွမ်းရည်က အရေးပါမှု လျော့နည်းသွားပါတယ်။
- လူမှုဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ စွမ်းရည် (Human Skills / Interpersonal Skills):
- အဓိပ္ပာယ်: လူတွေနဲ့ ကောင်းမွန်စွာ ဆက်ဆံနိုင်ခြင်း၊ နားလည်နိုင်ခြင်း၊ လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်ခြင်း၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်းနဲ့ ထိရောက်စွာ ဆက်သွယ်ပြောဆိုနိုင်ခြင်း စွမ်းရည်များ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ လူတွေနဲ့ “ဘယ်လို အလုပ်လုပ်ရမယ်” ဆိုတာကို သိခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
- ဥပမာ: ဝန်ထမ်းတွေကို နားထောင်ခြင်း၊ Feedback ပေးခြင်း၊ ပဋိပက္ခများကို ဖြေရှင်းခြင်း၊ အဖွဲ့လိုက် လုပ်ဆောင်မှုကို အားပေးခြင်း။
- ဘယ်အဆင့် မန်နေဂျာအတွက် အရေးကြီးသလဲ။
- မန်နေဂျာ အဆင့်တိုင်း အတွက် အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။ မန်နေဂျာတိုင်းဟာ လူတွေနဲ့ ဆက်ဆံရတဲ့အတွက် ဒီစွမ်းရည်က မရှိမဖြစ် လိုအပ်ပါတယ်။
- အယူအဆဆိုင်ရာ စွမ်းရည် (Conceptual Skills):
- အဓိပ္ပာယ်: အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးကို ဘက်စုံရှုထောင့်ကနေ မြင်နိုင်ခြင်း၊ ရှုပ်ထွေးတဲ့ အခြေအနေတွေကို နားလည်နိုင်ခြင်း၊ ပြဿနာတွေကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာပြီး တီထွင်ဆန်းသစ်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေ ရှာဖွေနိုင်ခြင်း စွမ်းရည်များ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေ ဘယ်လို အချင်းချင်း ဆက်စပ်နေလဲဆိုတာကို သိပြီး၊ အနာဂတ်ကို ကြိုတင်မျှော်မှန်းနိုင်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
- ဥပမာ: မဟာဗျူဟာများ ချမှတ်ခြင်း၊ ဈေးကွက် အပြောင်းအလဲများကို ခန့်မှန်းခြင်း၊ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပြဿနာများကို ဘက်စုံခြုံငုံပြီး ဖြေရှင်းခြင်း။
- ဘယ်အဆင့် မန်နေဂျာအတွက် အရေးကြီးသလဲ။
- ထိပ်တန်း မန်နေဂျာများ (Top Managers) အတွက် အရေးအကြီးဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ဟာ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးရဲ့ ရေရှည် ပန်းတိုင်တွေနဲ့ မဟာဗျူဟာတွေကို ချမှတ်ရတဲ့အတွက် ဒီစွမ်းရည်က မရှိမဖြစ် လိုအပ်ပါတယ်။
- အဆင့်နိမ့် မန်နေဂျာတွေအတွက်တော့ အယူအဆဆိုင်ရာ စွမ်းရည်က အရေးပါမှု လျော့နည်းသွားပါတယ်။
အနှစ်ချုပ်:
- ထိပ်တန်း မန်နေဂျာများ: Conceptual Skills (အယူအဆဆိုင်ရာ) အများဆုံး လိုအပ်သည်။
- အလယ်တန်း မန်နေဂျာများ: Human Skills (လူမှုဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ) အများဆုံး လိုအပ်ပြီး၊ Technical နှင့် Conceptual Skills နှစ်မျိုးလုံးကို ဟန်ချက်ညီညီ လိုအပ်သည်။
- ရှေ့တန်း မန်နေဂျာများ: Technical Skills (နည်းပညာဆိုင်ရာ) အများဆုံး လိုအပ်သည်။
ထိရောက်တဲ့ မန်နေဂျာတွေဟာ သူတို့ရဲ့ အဆင့်အလိုက် ဒီစွမ်းရည်တွေကို ဖွံ့ဖြိုးအောင် လုပ်ဆောင်ပြီး၊ အခြေအနေအလိုက် သင့်လျော်တဲ့ စွမ်းရည်တွေကို အသုံးပြုတတ်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
မန်နေဂျာတစ်ဦး ဖြစ်လာခြင်း (Becoming a Manager)
ဝန်ထမ်းကောင်းတစ်ဦးကနေ မန်နေဂျာတစ်ဦးအဖြစ် ကူးပြောင်းခြင်းဟာ စိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေတဲ့ အတွေ့အကြုံတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအပိုင်းက ဒီကူးပြောင်းမှုမှာ ဘာတွေ ပြောင်းလဲသွားလဲ၊ ဘယ်လို စိန်ခေါ်မှုတွေ ရင်ဆိုင်ရလဲဆိုတာကို ဖော်ပြထားပါတယ်။
- ကြီးမားသော ပြောင်းလဲမှု (A Major Shift):
- လုပ်ငန်းတာဝန် ပြောင်းလဲခြင်း: ဝန်ထမ်းဘဝတုန်းက ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် အလုပ်တာဝန်တွေကို အာရုံစိုက်ခဲ့ရပေမယ့်၊ မန်နေဂျာဖြစ်လာတဲ့အခါမှာတော့ အခြားသူတွေရဲ့ အလုပ်တွေကို ကြီးကြပ်ခြင်းနဲ့ သူတို့ရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ကို မြှင့်တင်ပေးခြင်း က အဓိက လုပ်ငန်းတာဝန် ဖြစ်လာပါတယ်။
- ရှုထောင့် ပြောင်းလဲခြင်း: တစ်ဦးချင်း လုပ်ဆောင်သူ (Individual Contributor) ဘဝကနေ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးရဲ့ ပန်းတိုင်တွေကို မြင်တတ်တဲ့ ရှုထောင့်ကို ပြောင်းလဲရပါတယ်။
- အာဏာနှင့် တာဝန်ယူမှု: ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းဆိုင်ရာ အာဏာ ပိုမိုရရှိလာသလို၊ အဲဒီဆုံးဖြတ်ချက်တွေရဲ့ ရလဒ်တွေအတွက် တာဝန်ယူမှု (Accountability) လည်း ပိုမို များပြားလာပါတယ်။
- ပထမဆုံး မန်နေဂျာများ ရင်ဆိုင်ရသော စိန်ခေါ်မှုများ (Challenges Faced by First-Time Managers):
- လွတ်လပ်စွာ လုပ်ဆောင်နိုင်မှု လျော့နည်းခြင်း: အရင်က ကိုယ်ပိုင် အလုပ်တွေကို လွတ်လွတ်လပ်လပ် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပေမယ့်၊ အခုတော့ အခြားသူတွေကို ကြီးကြပ်ရတဲ့အတွက် ကိုယ်ပိုင်အချိန် နည်းပါးသွားခြင်း။
- လူမှုဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ ဖိအားများ: လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်ဟောင်းတွေရဲ့ သူငယ်ချင်းအဖြစ်ကနေ အခုတော့ သူတို့ရဲ့ အထက်လူကြီး ဖြစ်လာတဲ့အတွက် ဆက်ဆံရေးမှာ အခက်အခဲများ ကြုံတွေ့ရခြင်း။ တရားမျှတမှုရှိအောင် ဆက်ဆံဖို့ လိုအပ်ခြင်း။
- နည်းပညာဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှုမှ လူမှုဆက်ဆံရေး စွမ်းရည်သို့ ပြောင်းလဲခြင်း: အလုပ်ကို ကောင်းကောင်းလုပ်တတ်ရုံနဲ့ မလုံလောက်ဘဲ၊ လူတွေကို ကောင်းကောင်း ဆက်ဆံတတ်ဖို့၊ လှုံ့ဆော်တတ်ဖို့၊ ပဋိပက္ခ ဖြေရှင်းတတ်ဖို့ လိုအပ်လာခြင်း။
- အလုပ်-ဘဝ မျှတမှု (Work-Life Balance) စိန်ခေါ်မှုများ: တာဝန်ဝတ္တရားများ များပြားလာခြင်းကြောင့် ကိုယ်ပိုင်ဘဝနှင့် အလုပ်ဘဝကို မျှတအောင် ထိန်းသိမ်းရန် ခက်ခဲလာခြင်း။
- အောင်မြင်သော မန်နေဂျာ ဖြစ်လာစေရန် (Becoming a Successful Manager):
- ဆက်သွယ်ရေး စွမ်းရည် မြှင့်တင်ခြင်း: ရှင်းလင်းထိရောက်စွာ ဆက်သွယ်ပြောဆိုတတ်ခြင်း။
- ခေါင်းဆောင်မှု အရည်အချင်းများ ပြုစုပျိုးထောင်ခြင်း: ဝန်ထမ်းတွေကို လှုံ့ဆော်တတ်ခြင်း၊ လမ်းညွှန်တတ်ခြင်း။
- ကိုယ်ချင်းစာတရားနှင့် နားလည်မှု (Empathy and Understanding): ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ လိုအပ်ချက်တွေနဲ့ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေကို နားလည်ပေးခြင်း။
- လုပ်ပိုင်ခွင့် လွှဲအပ်ခြင်း (Delegation): အလုပ်တာဝန်တွေကို ယုံကြည်မှုရှိရှိ လွှဲအပ်ပေးတတ်ခြင်း။
- စဉ်ဆက်မပြတ် သင်ယူခြင်း: စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာ အသိပညာနဲ့ စွမ်းရည်တွေကို အမြဲတမ်း သင်ယူနေခြင်း။
- ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ်ရှိခြင်း (Flexibility): ပြောင်းလဲနေတဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် နေတတ်ခြင်း။
- အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကို နားလည်ခြင်း: အဖွဲ့အစည်းရဲ့ တန်ဖိုးတွေနဲ့ စံနှုန်းတွေကို သိရှိပြီး လိုက်နာခြင်း။
မန်နေဂျာတစ်ဦး ဖြစ်လာခြင်းဟာ ရာထူးတိုးခြင်းသက်သက် မဟုတ်ဘဲ၊ အတွေးအခေါ်၊ အပြုအမူနဲ့ တာဝန်ယူမှုတွေမှာ ကြီးမားတဲ့ ပြောင်းလဲမှုတွေ လိုအပ်တဲ့ အခန်းကဏ္ဍသစ်တစ်ခုကို စတင်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
ခေတ်ရှေ့ပြေး စီမံခန့်ခွဲမှု (Leading Edge Management) – အနှစ်ချုပ်
ဒီအခန်းဟာ စီမံခန့်ခွဲမှုပညာရပ်ရဲ့ အခြေခံအုတ်မြစ်တွေကို မိတ်ဆက်ပေးပြီး၊ ခေတ်သစ်လုပ်ငန်းခွင်မှာ မန်နေဂျာတွေရဲ့ အရေးပါတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို ဖော်ပြထားပါတယ်။
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုတာ ဘာလဲ။
- အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပန်းတိုင်တွေကို ထိရောက်စွာ (efficiently) (အရင်းအမြစ်များကို အနည်းဆုံး အလေအလွင့်ဖြင့်) နဲ့ အကျိုးရှိစွာ (effectively) (ပန်းတိုင်များကို အောင်မြင်စွာ) အောင်မြင်အောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့အတွက် အရင်းအမြစ်များကို စီစဉ်ခြင်း၊ ဖွဲ့စည်းခြင်း၊ ဦးဆောင်ခြင်းနဲ့ ထိန်းချုပ်ခြင်း လုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်ပါတယ်။
- မန်နေဂျာတွေဟာ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပန်းတိုင်များ အောင်မြင်ဖို့၊ ပြောင်းလဲမှုများကို ကိုင်တွယ်ဖို့၊ ဝန်ထမ်းများကို လှုံ့ဆော်ဖို့နဲ့ အရင်းအမြစ်များကို အကောင်းဆုံး အသုံးချဖို့အတွက် မရှိမဖြစ် အရေးကြီးပါတယ်။
- စီမံခန့်ခွဲမှု လုပ်ငန်းဆောင်တာများ (Management Functions):
- စီစဉ်ခြင်း (Planning): အနာဂတ်ပန်းတိုင်များ ချမှတ်ခြင်းနှင့် ထိုပန်းတိုင်များဆီ ရောက်ရန် လုပ်ငန်းစဉ်များ ဆုံးဖြတ်ခြင်း။
- ဖွဲ့စည်းခြင်း (Organizing): အစီအစဉ်များကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် အရင်းအမြစ်များ စုစည်းခြင်း၊ တာဝန်များ ခွဲဝေခြင်းနှင့် အာဏာပိုင်စနစ် တည်ဆောက်ခြင်း။
- ဦးဆောင်ခြင်း (Leading): ဝန်ထမ်းများကို လှုံ့ဆော်ခြင်း၊ လမ်းညွှန်ခြင်းနှင့် ဆက်သွယ်ပြောဆိုခြင်း။
- ထိန်းချုပ်ခြင်း (Controlling): စွမ်းဆောင်ရည်ကို တိုင်းတာခြင်း၊ စံနှုန်းများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ခြင်းနှင့် လိုအပ်ပါက ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ လုပ်ဆောင်ခြင်း။
- စီမံခန့်ခွဲမှု အခန်းကဏ္ဍများ (Management Roles):
- Henry Mintzberg က မန်နေဂျာတွေရဲ့ အခန်းကဏ္ဍများကို အုပ်စု (၃) စု ခွဲခြားခဲ့ပါတယ်။
- လူပုဂ္ဂိုလ်ချင်း ဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ (Interpersonal Roles): ခေါင်းဆောင် (Figurehead), ဦးဆောင်သူ (Leader), ဆက်သွယ်ရေးမှူး (Liaison)။
- သတင်းအချက်အလက်ဆိုင်ရာ (Informational Roles): စောင့်ကြည့်သူ (Monitor), ဖြန့်ဝေသူ (Disseminator), ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ (Spokesperson)။
- ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းဆိုင်ရာ (Decisional Roles): လုပ်ငန်းစတင်သူ (Entrepreneur), ပြဿနာဖြေရှင်းသူ (Disturbance Handler), အရင်းအမြစ် ခွဲဝေပေးသူ (Resource Allocator), ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးသူ (Negotiator)။
- စီမံခန့်ခွဲမှု စွမ်းရည်များ (Management Skills):
- Robert Katz က မန်နေဂျာတွေမှာ ရှိသင့်တဲ့ အဓိက စွမ်းရည် (၃) မျိုးကို ဖော်ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။
- နည်းပညာဆိုင်ရာ စွမ်းရည် (Technical Skills): သီးခြားလုပ်ငန်းအတွက် လိုအပ်သော ကျွမ်းကျင်မှု (ရှေ့တန်းမန်နေဂျာများအတွက် အရေးကြီးဆုံး)။
- လူမှုဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ စွမ်းရည် (Human Skills): လူများနှင့် ကောင်းမွန်စွာ ဆက်ဆံနိုင်မှု (မန်နေဂျာ အဆင့်တိုင်းအတွက် အရေးကြီး)။
- အယူအဆဆိုင်ရာ စွမ်းရည် (Conceptual Skills): အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးကို ဘက်စုံမြင်နိုင်ပြီး ရှုပ်ထွေးမှုကို နားလည်နိုင်မှု (ထိပ်တန်းမန်နေဂျာများအတွက် အရေးကြီးဆုံး)။
- မန်နေဂျာတစ်ဦး ဖြစ်လာခြင်း (Becoming a Manager):
- ဝန်ထမ်းဘဝမှ မန်နေဂျာဘဝသို့ ကူးပြောင်းခြင်းသည် လုပ်ငန်းတာဝန်၊ ရှုထောင့်နှင့် တာဝန်ယူမှုတို့တွင် ကြီးမားသော ပြောင်းလဲမှု ဖြစ်သည်။
- ပထမဆုံး မန်နေဂျာများအနေဖြင့် လွတ်လပ်မှု လျော့နည်းခြင်း၊ လူမှုဆက်ဆံရေး ဖိအားများ၊ နည်းပညာမှ လူမှုဆက်ဆံရေး စွမ်းရည်သို့ ပြောင်းလဲခြင်းနှင့် အလုပ်-ဘဝ မျှတမှု စိန်ခေါ်မှုများကို ရင်ဆိုင်ရသည်။
- အောင်မြင်သော မန်နေဂျာ ဖြစ်လာစေရန် ဆက်သွယ်ရေး၊ ခေါင်းဆောင်မှု၊ ကိုယ်ချင်းစာတရားနှင့် စဉ်ဆက်မပြတ် သင်ယူမှုတို့ လိုအပ်သည်။
အနှစ်ချုပ်ရရင်တော့ Leading Edge Management ဟာ စီမံခန့်ခွဲမှုရဲ့ အခြေခံမူတွေ၊ မန်နေဂျာတွေရဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေ၊ အခန်းကဏ္ဍတွေနဲ့ လိုအပ်တဲ့ စွမ်းရည်တွေကို ခြုံငုံဖော်ပြထားပြီး၊ ခေတ်ရှေ့ပြေး မန်နေဂျာတစ်ဦး ဖြစ်လာဖို့အတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်ကို ချပေးတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။