ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Financial Accounting) နဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting) တို့ရဲ့ ကွာခြားချက်
ဒီအချက်က Managerial Accounting ကို စလေ့လာတဲ့အခါ အခြေခံအကျဆုံးနဲ့ အရေးအကြီးဆုံး အချက်ပါ။ ဒီနှစ်ခုက ဘာတွေ ကွာခြားလဲဆိုတာ နားလည်ရင် ဘာကြောင့် Managerial Accounting ကို သင်ယူရတာလဲဆိုတာ ရှင်းသွားပါလိမ့်မယ်။
အဓိက ကွာခြားချက်တွေကို အောက်ပါအတိုင်း ရှင်းပြနိုင်ပါတယ်။
၁။ အဓိက အသုံးပြုသူများ (Primary Users)
- ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Financial Accounting):
ပြင်ပအသုံးပြုသူများ (External Users) အတွက် ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ဥပမာ – ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ (investors)၊ ပေးကမ်းသူများ (creditors)၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ (government agencies)၊ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ (labor unions) စသည်တို့ ဖြစ်ပါတယ်။
- သူတို့က ကုမ္ပဏီရဲ့ ငွေကြေးအခြေအနေ၊ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုစွမ်းဆောင်ရည် စတာတွေကို သိချင်ကြပါတယ်။
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting):
- အတွင်းအသုံးပြုသူများ (Internal Users) အတွက် ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ဥပမာ – ကုမ္ပဏီရဲ့ စီမံခန့်ခွဲသူများ (managers)၊ ဒါရိုက်တာများ (directors)၊ ဝန်ထမ်းများ (employees) စသည်တို့ ဖြစ်ပါတယ်။
- သူတို့က ကုမ္ပဏီကို စီမံခန့်ခွဲဖို့၊ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်ဖို့ (planning, controlling, decision-making) အတွက် လိုအပ်တဲ့ အချက်အလက်တွေကို လိုအပ်ပါတယ်။
၂။ ရည်ရွယ်ချက် (Purpose)
- ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Financial Accounting):
- ကုမ္ပဏီတစ်ခုလုံးရဲ့ ဘဏ္ဍာရေးစွမ်းဆောင်ရည်နဲ့ အခြေအနေကို ပုံမှန်အားဖြင့် ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းတွေ (financial statements) ကနေတစ်ဆင့် တင်ပြဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။
- ပြင်ပအသုံးပြုသူတွေအနေနဲ့ ကုမ္ပဏီတစ်ခုချင်းစီကို နှိုင်းယှဉ်သုံးသပ်နိုင်အောင် ကူညီပေးပါတယ်။
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting):
- စီမံခန့်ခွဲသူတွေကို လုပ်ငန်းကို စီစဉ်ဖို့ (planning)၊ ထိန်းချုပ်ဖို့ (controlling) နဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေချမှတ်ဖို့ (decision-making) အတွက် လိုအပ်တဲ့ အသေးစိတ်အချက်အလက်တွေ၊ သတင်းအချက်အလက်တွေ ပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။
- လုပ်ငန်းအတွင်းပိုင်း စွမ်းဆောင်ရည်တိုးတက်စေဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။
၃။ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများ (Rules/Restrictions)
- ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Financial Accounting):
- Generally Accepted Accounting Principles (GAAP) သို့မဟုတ် International Financial Reporting Standards (IFRS) လိုမျိုး စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေ၊ စံနှုန်းတွေကို တိကျစွာ လိုက်နာရပါတယ်။
- ဒါမှ ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းတွေက ယုံကြည်စိတ်ချရပြီး နှိုင်းယှဉ်လို့ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
- ပြင်ပစာရင်းစစ် (External Audit) ခံယူရပါတယ်။
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting):
- စည်းမျဉ်းစည်းကမ်း သတ်သတ်မှတ်မှတ် မရှိပါဘူး။
- ကုမ္ပဏီရဲ့ စီမံခန့်ခွဲသူတွေ လိုအပ်တဲ့ အချက်အလက်ပုံစံမျိုး၊ သူတို့နားလည်လွယ်တဲ့ ပုံစံမျိုးနဲ့ ပြင်ဆင်နိုင်ပါတယ်။ လိုအပ်ချက်ပေါ်မူတည်ပြီး ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။
- အတွင်းစာရင်းစစ် (Internal Audit) သာ ရှိနိုင်ပါတယ်။
၄။ အစီရင်ခံစာ အမျိုးအစားနှင့် အသေးစိတ်မှု (Type of Reports & Detail)
- ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Financial Accounting):
- အဓိက ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းတွေ (ဥပမာ – Income Statement, Balance Sheet, Cash Flow Statement) ကို ထုတ်ပြန်ပါတယ်။
- ကုမ္ပဏီတစ်ခုလုံးအတွက် အနှစ်ချုပ် (summarized) အချက်အလက်တွေဖြစ်ပြီး အသေးစိတ် မများပါဘူး။
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting):
- ဘတ်ဂျက်များ (budgets)၊ စွမ်းဆောင်ရည်အစီရင်ခံစာများ (performance reports)၊ ကုန်ကျစရိတ်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း (cost analyses) စသဖြင့် အမျိုးမျိုးသော အစီရင်ခံစာများကို ထုတ်ပြန်ပါတယ်။
- လုပ်ငန်းရဲ့ သီးခြားဌာနများ၊ ထုတ်ကုန်များ၊ ပရောဂျက်များအတွက် အလွန်အသေးစိတ်ကျတဲ့ (very detailed) အချက်အလက်တွေကို ပေးပါတယ်။
၅။ အချိန်ကာလ အာရုံစိုက်မှု (Time Horizon)
- ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Financial Accounting):
- အများအားဖြင့် အတိတ်ကာလ (historical) အချက်အလက်များကို အာရုံစိုက်ပါတယ်။ ဥပမာ – ပြီးခဲ့တဲ့ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်က ဘယ်လိုဆောင်ရွက်ခဲ့လဲ။
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting):
- အနာဂတ် (future-oriented) ကို ပိုမိုအာရုံစိုက်ပါတယ်။ ဥပမာ – နောက်နှစ်အတွက် ဘတ်ဂျက်ဘယ်လောက်ထားမလဲ၊ ဆုံးဖြတ်ချက်ချရင် ဘာဖြစ်လာနိုင်မလဲ စသဖြင့် ဖြစ်ပါတယ်။
- အတိတ်အချက်အလက်တွေကိုလည်း အနာဂတ်အတွက် ခန့်မှန်းဖို့ အသုံးပြုပါတယ်။
၆။ ဘာသာရပ်နယ်ပယ် (Emphasis)
- ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Financial Accounting):
- အချက်အလက်များ၏ objectivity (ဘက်လိုက်မှုကင်းခြင်း) နှင့် verifiability (စစ်ဆေးအတည်ပြုနိုင်ခြင်း) ကို အလေးထားပါတယ်။
- စီမံခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting):
- အချက်အလက်များ၏ relevance (သက်ဆိုင်မှုရှိခြင်း) နှင့် timeliness (အချိန်မီဖြစ်ခြင်း) ကို ပိုမိုအလေးထားပါတယ်။ တိကျမှုက အရေးကြီးပေမယ့် အချိန်မီဆုံးဖြတ်ချက်ချနိုင်ဖို့ ပိုအရေးကြီးပါတယ်။
ခြုံငုံပြောရရင် Financial Accounting က ကုမ္ပဏီ “တစ်ခုလုံး” ရဲ့ ခြုံငုံပုံကို ပြင်ပလူတွေသိအောင် ပြတာဖြစ်ပြီး၊ Managerial Accounting ကတော့ ကုမ္ပဏီ “အတွင်း” စီမံခန့်ခွဲသူတွေ လုပ်ငန်းကို ကောင်းကောင်းမွန်မွန်လည်ပတ်အောင်၊ ဆုံးဖြတ်ချက်မှန်မှန်ချနိုင်အောင် အသေးစိတ်အချက်အလက်တွေ ပေးတာဖြစ်ပါတယ်။
ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Financial Accounting) နှင့် စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting) နှိုင်းယှဉ်ချက်
| ကွာခြားချက် အချက်အလက် | ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Financial Accounting) | စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting) |
| ၁။ အဓိက အသုံးပြုသူများ | ပြင်ပအသုံးပြုသူများ (External Users) – ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ၊ ပေးကမ်းသူများ၊ အစိုးရ၊ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ စသည်တို့။ | အတွင်းအသုံးပြုသူများ (Internal Users) – စီမံခန့်ခွဲသူများ၊ ဒါရိုက်တာများ၊ ဝန်ထမ်းများ စသည်တို့။ |
| ၂။ ရည်ရွယ်ချက် | ကုမ္ပဏီတစ်ခုလုံး၏ ဘဏ္ဍာရေးစွမ်းဆောင်ရည်နှင့် အခြေအနေကို ပြင်ပအသုံးပြုသူများ သိရှိစေရန်။ | စီမံခန့်ခွဲသူများအား စီစဉ်ခြင်း၊ ထိန်းချုပ်ခြင်းနှင့် ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းများအတွက် ကူညီရန်။ |
| ၃။ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများ | GAAP သို့မဟုတ် IFRS ကဲ့သို့သော စံနှုန်းများကို တင်းကြပ်စွာ လိုက်နာရသည်။ | တင်းကြပ်သော စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများ မရှိပါ။ ကုမ္ပဏီ၏ လိုအပ်ချက်အရ ပြောင်းလဲနိုင်ပါသည်။ |
| ၄။ အစီရင်ခံစာ အမျိုးအစားနှင့် အသေးစိတ်မှု | ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းများ (Income Statement, Balance Sheet, Cash Flow Statement)။ ကုမ္ပဏီတစ်ခုလုံးအတွက် အနှစ်ချုပ်အချက်အလက်များ။ | ဘတ်ဂျက်များ၊ စွမ်းဆောင်ရည်အစီရင်ခံစာများ၊ ကုန်ကျစရိတ်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းများ။ လုပ်ငန်း၏ သီးခြားဌာနများ၊ ထုတ်ကုန်များ၊ ပရောဂျက်များအတွက် အလွန်အသေးစိတ် အချက်အလက်များ။ |
| ၅။ အချိန်ကာလ အာရုံစိုက်မှု | အဓိကအားဖြင့် အတိတ်ကာလ အချက်အလက်များကို အာရုံစိုက်သည်။ | အနာဂတ်ကို ပိုမိုအာရုံစိုက်ပြီး အတိတ်အချက်အလက်များကို ခန့်မှန်းရန် အသုံးပြုသည်။ |
| ၆။ ဘာသာရပ်နယ်ပယ် အလေးထားမှု | အချက်အလက်များ၏ objectivity (ဘက်လိုက်မှုကင်းခြင်း) နှင့် verifiability (စစ်ဆေးအတည်ပြုနိုင်ခြင်း) ကို အလေးထားသည်။ | အချက်အလက်များ၏ relevance (သက်ဆိုင်မှုရှိခြင်း) နှင့် timeliness (အချိန်မီဖြစ်ခြင်း) ကို ပိုမိုအလေးထားသည်။ |
| ၇။ မဖြစ်မနေ လိုအပ်မှု | အများပြည်သူသို့ ထုတ်ပြန်သော ကုမ္ပဏီများအတွက် ဥပဒေအရ မဖြစ်မနေ လိုအပ်သည်။ | ဥပဒေအရ မဖြစ်မနေ လိုအပ်ခြင်း မရှိပါ။ ကုမ္ပဏီ၏ အတွင်းပိုင်းစီမံခန့်ခွဲမှု လိုအပ်ချက်အရ ပြင်ဆင်သည်။ |
စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Management Accountants) တွေရဲ့ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုအတွင်းမှာ ရှိတဲ့ အခန်းကဏ္ဍ
စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင်တွေဟာ ကုမ္ပဏီတစ်ခုရဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေမှာ ဘယ်လိုမျိုး အရေးပါတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်နေလဲဆိုတာကို ဖော်ပြပေးပါမယ်။
စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင်တွေရဲ့ အဓိကအခန်းကဏ္ဍများ:
- လုပ်ငန်းစဉ် စီစဉ်ခြင်း (Planning):
- အနာဂတ်အတွက် ရည်မှန်းချက်တွေ (objectives) နဲ့ ပန်းတိုင်တွေ (goals) ချမှတ်ရာမှာ ကူညီပေးပါတယ်။
- ဒီပန်းတိုင်တွေကို ရောက်ဖို့အတွက် ဘယ်လိုလုပ်ဆောင်ရမယ်ဆိုတဲ့ အစီအစဉ်တွေ (plans) ကို ရေးဆွဲရာမှာ ပါဝင်ပါတယ်။
- ဘတ်ဂျက်တွေ (budgets) ရေးဆွဲရာမှာ ပါဝင်ပြီး၊ ဒါက ကုမ္ပဏီရဲ့ အနာဂတ်အတွက် ငွေကြေးဆိုင်ရာ အစီအစဉ်တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ ဘတ်ဂျက်ဆိုတာ လုပ်ငန်းလည်ပတ်ဖို့အတွက် လိုအပ်တဲ့ ငွေကြေးနဲ့ အရင်းအမြစ် ခွဲဝေမှုတွေကို ကြိုတင်ခန့်မှန်းတာပါ။
- လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှု ထိန်းချုပ်ခြင်း (Controlling):
- ကုမ္ပဏီရဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုတွေဟာ ချမှတ်ထားတဲ့ အစီအစဉ်တွေ၊ ပန်းတိုင်တွေနဲ့ ကိုက်ညီမှုရှိရဲ့လားဆိုတာကို စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးပါတယ်။
- စွမ်းဆောင်ရည်အစီရင်ခံစာတွေ (performance reports) ကို ပြင်ဆင်ပြီး၊ အမှန်တကယ် လုပ်ဆောင်မှုရလဒ် (actual results) တွေကို ဘတ်ဂျက် (budget) ဒါမှမဟုတ် စံချိန်စံညွှန်း (standards) တွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ပြသပါတယ်။
- လိုအပ်ရင် ပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်ရမယ့် နယ်ပယ်တွေကို ဖော်ထုတ်ပေးပြီး၊ မန်နေဂျာတွေက အရေးယူဆောင်ရွက်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါတယ်။ ဥပမာ- ကုန်ကျစရိတ်တွေ ဘတ်ဂျက်ထက် ပိုများနေရင် ဘာကြောင့်လဲဆိုတာကို စုံစမ်းပြီး ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ အချက်အလက်ပေးတာမျိုးပေါ့။
- ဆုံးဖြတ်ချက်များ ချမှတ်ခြင်း (Decision-Making):
- မန်နေဂျာတွေဟာ နေ့စဉ်နဲ့အမျှ အမျိုးမျိုးသော ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်ရပါတယ်။ ဥပမာ- ထုတ်ကုန်အသစ် ထုတ်လုပ်သင့်လား၊ လက်ရှိ ထုတ်ကုန်ကို ဆက်ထုတ်သင့်လား၊ ရပ်သင့်လား၊ ကုန်ပစ္စည်းကို ကိုယ်တိုင်ထုတ်လုပ်သင့်လား၊ ပြင်ပက ဝယ်ယူသင့်လား စသဖြင့်ပေါ့။
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင်တွေက ဒီလိုဆုံးဖြတ်ချက်တွေချဖို့အတွက် လိုအပ်တဲ့ သက်ဆိုင်ရာအချက်အလက်တွေ (relevant information) ကို စုဆောင်း၊ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာပြီး ပေးအပ်ပါတယ်။
- ဥပမာ- ကုန်ကျစရိတ် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှု (cost analysis)၊ အမြတ်အစွန်း ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှု (profitability analysis) စတာတွေ ပြုလုပ်ပေးပါတယ်။
အဖွဲ့အစည်းအတွင်း နေရာချထားမှု (Organizational Structure):
စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင်တွေဟာ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အဆင့်အသီးသီးမှာ တာဝန်ယူနိုင်ပါတယ်။ ပုံမှန်အားဖြင့် CFO (Chief Financial Officer) ဒါမှမဟုတ် VP of Finance (Vice President of Finance) ရဲ့ လက်အောက်မှာရှိတဲ့ Controller (သို့မဟုတ် Comptroller) ရဲ့ ဦးဆောင်မှုအောက်မှာ ရှိပါတယ်။
- Controller (သို့မဟုတ် Comptroller):
- ကုမ္ပဏီရဲ့ စာရင်းကိုင်ဌာနကို ဦးဆောင်သူပါ။
- စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင်တွေအတွက် လိုအပ်တဲ့ အချက်အလက်တွေကို စုဆောင်း၊ စီစဉ်ပြီး အစီရင်ခံစာတွေ ပြင်ဆင်ထုတ်ပြန်တဲ့ အဓိကတာဝန်ရှိသူ ဖြစ်ပါတယ်။
- တချို့ကုမ္ပဏီတွေမှာ ဘဏ္ဍာရေးစာရင်းကိုင်နဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှုစာရင်းကိုင် နှစ်မျိုးစလုံးရဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို ကြီးကြပ်ရပါတယ်။
- Treasurer:
- ကုမ္ပဏီရဲ့ ငွေသားစီးဆင်းမှု (cash flows) ကို စီမံခန့်ခွဲခြင်း၊ ရန်ပုံငွေရှာဖွေခြင်း (raising capital)၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခြင်း (investing) စတဲ့ ဘဏ္ဍာရေးလုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို အဓိက တာဝန်ယူပါတယ်။
ဒီလိုမျိုး Controller, Treasurer တွေဟာ CFO ရဲ့ လက်အောက်ခံတွေဖြစ်ပြီး CFO ကတော့ ကုမ္ပဏီရဲ့ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်အားလုံးကို တာဝန်ယူကာ CEO (Chief Executive Officer) ဒါမှမဟုတ် President ကို တိုက်ရိုက် တင်ပြရလေ့ရှိပါတယ်။
စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများတွင် ကျင့်ဝတ် (ethics) ၏ အရေးပါမှုကို နားလည်ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ် Sarbanes-Oxley Act (SOX) ၏ အခန်းကဏ္ဍ
ဒီ အခန်း က Managerial Accounting အပါအဝင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းအားလုံးမှာ ကျင့်ဝတ် (ethics) ဟာ ဘယ်လောက်အရေးကြီးတယ်ဆိုတာကို ရှင်းပြမှာပါ။ နောက်ပြီး၊ ကြီးမားတဲ့ ကုမ္ပဏီအရှုပ်တော်ပုံတွေဖြစ်ပွားပြီးနောက် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့တဲ့ Sarbanes-Oxley Act (SOX) ဆိုတဲ့ ဥပဒေက ဘာတွေလဲ၊ ဘာကြောင့် အရေးပါလာလဲဆိုတာကိုလည်း ပြောပြပါမယ်။
၁။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများတွင် ကျင့်ဝတ် (Ethics) ၏ အရေးပါမှု
- ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်ခြင်း (Building Trust): စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာရှိစွာ လုပ်ဆောင်ခြင်းဟာ ဖောက်သည်တွေ၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေ၊ ဝန်ထမ်းတွေနဲ့ လူအများရဲ့ ယုံကြည်မှုကို ရရှိစေပါတယ်။ ယုံကြည်မှုရှိတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေက ရေရှည်တည်တံ့အောင်မြင်လေ့ရှိပါတယ်။
- ဥပဒေနှင့် စည်းမျဉ်းများကို လိုက်နာခြင်း (Compliance with Laws and Regulations): ကျင့်ဝတ်သိက္ခာရှိတဲ့ လုပ်ငန်းတွေဟာ ဥပဒေနဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကို လိုက်နာဖို့ ပိုမိုအာရုံစိုက်ပါတယ်။ ဒါက တရားစွဲဆိုခံရတာ၊ ဒဏ်ရိုက်ခံရတာတွေကနေ ရှောင်ရှားနိုင်ပါတယ်။
- ဂုဏ်သိက္ခာ ကာကွယ်ခြင်း (Protecting Reputation): ကုမ္ပဏီတစ်ခုရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာဟာ အဖိုးမဖြတ်နိုင်ပါဘူး။ ကျင့်ဝတ်မဲ့ လုပ်ရပ်တွေဟာ ကုမ္ပဏီရဲ့ နာမည်ကောင်းကို ဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်စေပြီး ပြန်လည်တည်ဆောက်ဖို့ နှစ်ပေါင်းများစွာ ကြာနိုင်ပါတယ်။
- ဝန်ထမ်း စိတ်ဓာတ် (Employee Morale): ကျင့်ဝတ်သိက္ခာရှိတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ အလုပ်လုပ်ရတာ ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ စိတ်ဓာတ်ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကုန်ထုတ်စွမ်းအားကို တိုးတက်စေပါတယ်။
- စီးပွားရေး ဆုံးဖြတ်ချက်များ (Business Decisions): စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင်တွေဟာ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေချမှတ်ရာမှာ ကုန်ကျစရိတ်တွေ၊ အမြတ်အစွန်းတွေအပြင် ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ ရှုထောင့်တွေကိုလည်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားရပါမယ်။ တခါတရံမှာ ဥပဒေအရ ခွင့်ပြုပေမယ့် ကျင့်ဝတ်အရ မမှန်ကန်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေ ရှိနိုင်ပါတယ်။
၂။ Sarbanes-Oxley Act of 2002 (SOX)
၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်အစောပိုင်းမှာ Enron, WorldCom, Tyco စတဲ့ ကုမ္ပဏီကြီးတွေမှာ ကြီးမားတဲ့ စာရင်းကိုင် လိမ်လည်မှု အရှုပ်တော်ပုံတွေ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီအရှုပ်တော်ပုံတွေကြောင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေ အကြီးအကျယ် နစ်နာဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး အများပြည်သူရဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေအပေါ် ယုံကြည်မှု ကျဆင်းခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေတွေကို တုံ့ပြန်ဖို့အတွက် ၂၀၀၂ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ကွန်ဂရက် (Congress) က Sarbanes-Oxley Act (SOX) ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပါတယ်။
SOX ရဲ့ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်များ:
- ကော်ပိုရိတ်အုပ်ချုပ်မှု တိုးတက်စေခြင်း (Improve Corporate Governance): ဒါရိုက်တာဘုတ်အဖွဲ့ (Board of Directors) နဲ့ စီမံခန့်ခွဲသူတွေရဲ့ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုကို မြှင့်တင်ဖို့။
- စာရင်းကိုင် အလိမ်အညာ ကာကွယ်ခြင်း (Prevent Accounting Fraud): စာရင်းကိုင်ဆိုင်ရာ လိမ်လည်မှုတွေကို တားဆီးဖို့နဲ့ ပြစ်ဒဏ်တွေ တင်းကျပ်ဖို့။
- ပြည်သူလူထု ယုံကြည်မှု ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်း (Restore Public Trust): ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းတွေရဲ့ တိကျမှန်ကန်မှုနဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချရမှုကို ပြန်လည်ရရှိဖို့။
SOX ၏ အဓိက ပြဋ္ဌာန်းချက်များ (Key Provisions of SOX):
- ပြည်သူ့ကုမ္ပဏီစာရင်းကိုင်ကြီးကြပ်မှုဘုတ်အဖွဲ့ (Public Company Accounting Oversight Board – PCAOB) တည်ထောင်ခြင်း:
- စာရင်းစစ်ကုမ္ပဏီတွေကို ကြီးကြပ်ပြီး စာရင်းစစ် အရည်အသွေးကို မြှင့်တင်ဖို့အတွက် ဒီအဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါတယ်။
- စီအီးအို (CEO) နှင့် စီအက်ဖ်အို (CFO) များ၏ တာဝန်ယူမှု (CEO and CFO Certification):
- ကုမ္ပဏီရဲ့ အကြီးအကဲ (CEO) နဲ့ ဘဏ္ဍာရေးအရာရှိချုပ် (CFO) တို့ဟာ ကုမ္ပဏီရဲ့ ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းတွေရဲ့ တိကျမှန်ကန်မှုကို ကိုယ်တိုင် လက်မှတ်ရေးထိုးပြီး အတည်ပြုရပါတယ်။ မှားယွင်းတဲ့ အချက်အလက်အတွက် ပြစ်ဒဏ်တွေ တင်းကျပ်ထားပါတယ်။
- အတွင်းထိန်းချုပ်မှုများ (Internal Controls):
- ကုမ္ပဏီတွေအနေနဲ့ ဘဏ္ဍာရေးအစီရင်ခံမှုရဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချရမှုအတွက် ခိုင်မာတဲ့ အတွင်းထိန်းချုပ်မှုစနစ်တွေ ထူထောင်ရပါမယ်။
- မန်နေဂျာတွေက ဒီထိန်းချုပ်မှုတွေရဲ့ ထိရောက်မှုကို အကဲဖြတ်ပြီး အစီရင်ခံရသလို၊ ပြင်ပစာရင်းစစ်တွေကလည်း အဲဒီထိန်းချုပ်မှုစနစ်တွေကို စစ်ဆေးပြီး အစီရင်ခံရပါတယ်။ (SOX Section 404)
- စာရင်းစစ် လွတ်လပ်မှု (Auditor Independence):
- စာရင်းစစ်ကုမ္ပဏီတွေဟာ သူတို့ စာရင်းစစ်တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေအတွက် အခြား စာရင်းကိုင် သို့မဟုတ် အကြံပေးဝန်ဆောင်မှု တချို့ကို ပေးခွင့်မရှိပါဘူး။ ဒါက စာရင်းစစ်တွေရဲ့ လွတ်လပ်မှုကို ကာကွယ်ဖို့ပါ။
- Whistle-Blower Protection:
- ကုမ္ပဏီအတွင်း အလွဲသုံးစားလုပ်မှု ဒါမှမဟုတ် မမှန်ကန်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ဖော်ထုတ်တဲ့ ဝန်ထမ်းတွေကို အကာအကွယ်ပေးထားပါတယ်။
SOX ဥပဒေဟာ အထူးသဖြင့် အများပိုင်ကုမ္ပဏီတွေ (publicly traded companies) အတွက် စာရင်းကိုင်ခြင်းနဲ့ ကော်ပိုရိတ်အုပ်ချုပ်မှု ပုံစံကို သိသိသာသာ ပြောင်းလဲစေခဲ့ပြီး၊ ကုမ္ပဏီတွေရဲ့ စာရင်းအင်း အစီရင်ခံမှုမှာ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုနဲ့ တာဝန်ယူမှု တိုးမြှင့်လာအောင် လုပ်ဆောင်ပေးခဲ့ပါတယ်။ Managerial Accountants တွေအနေနဲ့လည်း ဒီဥပဒေနဲ့အညီ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ရာမှာ ကူညီပေးရတဲ့ တာဝန်တွေ ရှိလာပါတယ်။
စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting) အပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနေသော စီးပွားရေးခေတ်ရေစီးကြောင်း (Business Trends) များ
ဒီအခန်းက ခေတ်သစ်စီးပွားရေးပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အပြောင်းအလဲတွေနဲ့ ခေတ်ရေစီးကြောင်းတွေဟာ စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting) ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍနဲ့ လုပ်ဆောင်ပုံကို ဘယ်လိုမျိုး သက်ရောက်မှုရှိနေတယ်ဆိုတာကို ရှင်းပြမှာပါ။ စီးပွားရေးပတ်ဝန်းကျင် ပြောင်းလဲလာတာနဲ့အမျှ Managerial Accounting လည်း လိုက်လျောညီထွေ ပြောင်းလဲဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
အဓိက စီးပွားရေးခေတ်ရေစီးကြောင်းများကတော့-
၁။ ဝန်ဆောင်မှုစီးပွားရေး၏ လွှမ်းမိုးမှု (The Impact of the Service Economy):
- ယခင်က စီးပွားရေးလုပ်ငန်းအများစုဟာ ကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်ခြင်း (manufacturing) ကို အခြေခံခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်ရှိအချိန်မှာတော့ ဝန်ဆောင်မှုကဏ္ဍ (service sector) က စီးပွားရေးရဲ့ အများစုကို လွှမ်းမိုးလာပါတယ်။
- သက်ရောက်မှု: ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းတွေမှာ ကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှုလို ရှင်းလင်းတဲ့ ကုန်ကျစရိတ်တွေ (manufacturing costs) မရှိပါဘူး။ ဒါကြောင့် Managerial Accountants တွေအနေနဲ့ ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းတွေရဲ့ ကုန်ကျစရိတ်ကို ဘယ်လိုတိုင်းတာမလဲ၊ စွမ်းဆောင်ရည်ကို ဘယ်လိုအကဲဖြတ်မလဲဆိုတာကို နည်းလမ်းသစ်တွေ ရှာဖွေတီထွင်ရပါတယ်။ ဥပမာ- ဆေးရုံ၊ ဘဏ်၊ ဟိုတယ်၊ IT ဝန်ဆောင်မှုတွေရဲ့ ကုန်ကျစရိတ် တွက်ချက်ပုံပေါ့။
၂။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ယှဉ်ပြိုင်မှု (Global Competition):
- နည်းပညာတိုးတက်မှု၊ ကုန်သွယ်ရေးအတားအဆီးများ လျှော့ချမှုတို့ကြောင့် ကုမ္ပဏီတွေဟာ ပြည်တွင်းမှာတင်မကဘဲ တစ်ကမ္ဘာလုံးက ပြိုင်ဘက်တွေနဲ့ ယှဉ်ပြိုင်နေရပါတယ်။
- သက်ရောက်မှု: ယှဉ်ပြိုင်မှု ပြင်းထန်လာတာကြောင့် ကုန်ကျစရိတ်ထိန်းချုပ်မှု (cost control)၊ ထိရောက်မှု (efficiency) နဲ့ အရည်အသွေး (quality) က ပိုပြီး အရေးကြီးလာပါတယ်။ Managerial Accountants တွေဟာ နိုင်ငံတကာဈေးကွက်အတွက် သက်ဆိုင်ရာ ကုန်ကျစရိတ် အချက်အလက်တွေ၊ ဈေးနှုန်းဆုံးဖြတ်ချက်တွေအတွက် အထောက်အကူပြုရပါတယ်။
၃။ Lean Thinking (အလေအလွင့်လျှော့ချသည့် စဉ်းစားပုံ) / Just-In-Time (JIT) Inventory Methods:
- Lean Thinking ဆိုတာ လုပ်ငန်းစဉ်တွေမှာ တန်ဖိုးမရှိတဲ့ (non-value-added) အရာတွေ၊ အလေအလွင့်တွေကို လျှော့ချပြီး ထိရောက်မှုကို တိုးမြှင့်တဲ့ စိတ်ကူးဖြစ်ပါတယ်။
- Just-In-Time (JIT) Inventory ဆိုတာ ကုန်ပစ္စည်းတွေကို လိုအပ်တဲ့ အချိန်နဲ့ ပမာဏအတိုင်းသာ မှာယူတာ၊ ထုတ်လုပ်တာဖြစ်ပြီး ကုန်ပစ္စည်းသိုလှောင်မှု (inventory) ကို အနည်းဆုံးဖြစ်အောင် ထိန်းထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
- သက်ရောက်မှု: JIT ကြောင့် ကုမ္ပဏီတွေဟာ ကုန်ပစ္စည်းသိုလှောင်စရိတ် (inventory holding costs) တွေ သိသိသာသာ လျှော့ချနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ ထုတ်လုပ်မှု ရပ်တန့်တာမျိုး မဖြစ်အောင် supply chain ကို သေချာ စီမံခန့်ခွဲရပါတယ်။ Managerial Accountants တွေက ကုန်ကျစရိတ်သက်သာမှုကို တိုင်းတာရပြီး JIT စနစ်ရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ကို အကဲဖြတ်ပေးရပါတယ်။
၄။ စက်ရုံအလိုအလျောက်လည်ပတ်မှု (Automation) နှင့် သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ (Information Technology):
- ထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းစဉ်တွေမှာ စက်ရုပ်တွေ၊ အလိုအလျောက်စနစ်တွေ ပိုမိုအသုံးပြုလာပါတယ်။
- သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ (IT)၊ Big Data, Artificial Intelligence (AI) တွေဟာ စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာ အချက်အလက်တွေ စုဆောင်းခြင်း၊ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းနဲ့ အစီရင်ခံခြင်းတို့ကို လျင်မြန်တိကျစွာ လုပ်ဆောင်နိုင်စေပါတယ်။
- သက်ရောက်မှု: Managerial Accountants တွေဟာ ဒီနည်းပညာတွေကို အသုံးပြုပြီး ပိုမိုတိကျတဲ့၊ အချိန်မီတဲ့ အချက်အလက်တွေကို ထုတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် IT စနစ်တွေရဲ့ ကုန်ကျစရိတ်နဲ့ အကျိုးအမြတ်ကိုလည်း ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာရပါတယ်။ Data Analytics ဟာ Managerial Accounting မှာ ပိုပြီး အရေးပါလာပါတယ်။
၅။ ဖောက်သည် အာရုံစိုက်မှု (Customer Orientation):
- ကုမ္ပဏီတွေဟာ ဖောက်သည်တွေရဲ့ လိုအပ်ချက်၊ ဆန္ဒတွေကို နားလည်ပြီး သူတို့ရဲ့ တန်ဖိုးကို တိုးမြှင့်ပေးဖို့ ပိုမိုအာရုံစိုက်လာပါတယ်။
- သက်ရောက်မှု: Managerial Accountants တွေဟာ ဖောက်သည်တွေအတွက် တန်ဖိုးဖြည့်ပေးတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေရဲ့ ကုန်ကျစရိတ်နဲ့ အမြတ်အစွန်းကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာရပါတယ်။ ဖောက်သည်ဆက်ဆံရေးစီမံခန့်ခွဲမှု (CRM) စနစ်တွေကနေ ရရှိတဲ့ အချက်အလက်တွေကိုလည်း အသုံးပြုရပါတယ်။
၆။ စက်မှုလုပ်ငန်းများ အချင်းချင်းပေါင်းစပ်ခြင်း (Consolidation of Industries):
- ကုမ္ပဏီကြီးများဟာ ပြိုင်ဘက်ကုမ္ပဏီငယ်တွေကို ဝယ်ယူပေါင်းစည်းခြင်း (mergers and acquisitions) တွေ ပိုလုပ်လာပါတယ်။
- သက်ရောက်မှု: ဒီလို ပေါင်းစည်းမှုတွေမှာ Managerial Accountants တွေဟာ ဝယ်ယူမယ့်ကုမ္ပဏီရဲ့ ငွေကြေးအခြေအနေ၊ ပေါင်းစည်းပြီးနောက် ဖြစ်ပေါ်လာမယ့် ကုန်ကျစရိတ်သက်သာမှုတွေ (synergies) ကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာပေးရပါတယ်။
၇။ အစိမ်းရောင်စီးပွားရေး (Green Business) နှင့် လူမှုရေးတာဝန်ယူမှု (Corporate Social Responsibility – CSR):
- ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်တွေကို ကုမ္ပဏီတွေက ပိုမိုအာရုံစိုက်လာပါတယ်။
- သက်ရောက်မှု: Managerial Accountants တွေဟာ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ကုန်ကျစရိတ်တွေ (environmental costs)၊ CSR လုပ်ဆောင်ချက်တွေရဲ့ ကုန်ကျစရိတ်နဲ့ အကျိုးကျေးဇူးတွေကို တိုင်းတာရပါတယ်။ ဥပမာ- စွန့်ပစ်ပစ္စည်း စီမံခန့်ခွဲမှု ကုန်ကျစရိတ်၊ ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော ထုတ်လုပ်မှုနည်းလမ်းများအတွက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ကုန်ကျစရိတ် စသည်တို့။
ဒီခေတ်ရေစီးကြောင်းတွေဟာ Managerial Accountants တွေရဲ့ တာဝန်ဝတ္တရားတွေကို ပိုမိုရှုပ်ထွေးစေပြီး၊ သူတို့အနေနဲ့ ပိုပြီး ဗျူဟာမြောက် (strategic) ကျတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်လာရပါတယ်။ ကုန်ကျစရိတ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အချက်အလက်တွေအပြင်၊ အရည်အသွေး၊ ဖောက်သည်စိတ်ကျေနပ်မှု၊ တီထွင်ဆန်းသစ်မှုနဲ့ ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲမှုဆိုင်ရာ အချက်အလက်တွေကိုပါ ပေးနိုင်ဖို့ လိုအပ်လာပါတယ်။