Concepts and Behavior of Manufacturing Costs

ထုတ်လုပ်မှုကုန်ကျစရိတ်များ၏ သဘောတရားနှင့် အပြုအမူ (Concepts and Behavior of Manufacturing Costs)

ဒီအခန်းက ထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းတွေအတွက် ကုန်ကျစရိတ်တွေကို ဘယ်လိုခွဲခြားသတ်မှတ်မလဲ၊ သူတို့ရဲ့ သဘောသဘာဝ (fixed, variable, mixed) နဲ့ အပြုအမူ (behavior) တွေကို ဘယ်လိုနားလည်မလဲဆိုတာကို အဓိကထား ရှင်းပြထားပါတယ်။ ဒါဟာ Managerial Accounting ရဲ့ အခြေခံအကျဆုံး အခန်းတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်ပြီး နောက်ဆက်တွဲအခန်းတွေအတွက် အုတ်မြစ်ချပေးပါတယ်။

Learning Objectives (LOs) for Chapter 2:

1: ထုတ်လုပ်မှု ကုန်ကျစရိတ် (manufacturing costs) များကို တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း (direct materials)၊ တိုက်ရိုက်လုပ်အား (direct labor) နှင့် ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေကုန်ကျစရိတ် (manufacturing overhead)။
2: ကုန်ကျစရိတ်များ၏ အပြုအမူ (cost behavior) ကို ခွဲခြားသတ်မှတ်ပါ – ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ် (variable costs)၊ ပုံသေကုန်ကျစရိတ် (fixed costs) နှင့် ရောနှောကုန်ကျစရိတ် (mixed costs)။
3: ရောနှောကုန်ကျစရိတ်များကို မြင့်မား-နိမ့်ကျနည်းလမ်း (high-low method)။
4: ထုတ်ကုန်ကုန်ကျစရိတ် (product costs) နှင့် ကာလကုန်ကျစရိတ် (period costs) အကြား ကွာခြားချက်။
5: ကုန်ကျစရိတ်အစီရင်ခံစာများ (cost flows) ကို ထုတ်လုပ်မှုကုန်ကျစရိတ်မှတ်တမ်း (schedule of cost of goods manufactured) နှင့် ရောင်းချပြီး ကုန်ပစ္စည်းကုန်ကျစရိတ်မှတ်တမ်း (schedule of cost of goods sold) တွင် ပြသပုံ။
6: သင့်လျော်သော အခြေအနေ (relevant range) ၏ သဘောတရား။ (နောက်ဆက်တွဲအကြောင်းအရာ)

1: ထုတ်လုပ်မှု ကုန်ကျစရိတ် (manufacturing costs) များကို တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း (direct materials)၊ တိုက်ရိုက်လုပ်အား (direct labor) နှင့် ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေကုန်ကျစရိတ် (manufacturing overhead) ။

ဒီ အခန်း က ကုန်ပစ္စည်းတစ်ခု ထုတ်လုပ်တဲ့အခါ ဘယ်လိုကုန်ကျစရိတ်တွေ ပါဝင်လဲဆိုတာကို အမျိုးအစားခွဲခြားထားပါတယ်။ ဒါတွေကို “Product Costs” လို့လည်း ခေါ်ပါတယ်။

ထုတ်လုပ်မှု ကုန်ကျစရိတ်များ (Manufacturing Costs):

ကုန်ပစ္စည်းတစ်ခုကို ထုတ်လုပ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်အတွင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ကုန်ကျစရိတ်တွေ အားလုံးကို ဆိုလိုပါတယ်။ အဓိကအားဖြင့် အမျိုးအစား ၃ မျိုး ခွဲခြားနိုင်ပါတယ်။

၁။ တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း (Direct Materials – DM):

ဆိုလိုရင်း: ပြီးစီးပြီးသား ထုတ်ကုန် (finished product) ရဲ့ အဓိက အစိတ်အပိုင်းဖြစ်ပြီး၊ ထုတ်ကုန်တစ်ခုစီမှာ တိုက်ရိုက် ခြေရာခံနိုင်တဲ့ ကုန်ကြမ်းပစ္စည်းတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီကုန်ကြမ်းမပါရင် အဲဒီထုတ်ကုန်ကို ထုတ်လို့မရပါဘူး။
ဥပမာများ:
- ကားထုတ်လုပ်ရေးအတွက် သံပြား (steel)၊ တာယာ (tires)၊ အင်ဂျင် (engine)။
- ပရိဘောဂလုပ်ငန်းအတွက် သစ် (lumber)။
- ပေါင်မုန့်လုပ်ငန်းအတွက် ဂျုံမှုန့် (flour)။
အဓိကအချက်: ထုတ်ကုန်တစ်ခုနဲ့ တိုက်ရိုက်ဆက်စပ်ပြီး ကုန်ကျစရိတ်ကို အလွယ်တကူ တိုင်းတာနိုင်ရပါမယ်။

၂။ တိုက်ရိုက်လုပ်အား (Direct Labor – DL):

ဆိုလိုရင်း: ပြီးစီးပြီးသား ထုတ်ကုန်တစ်ခုကို ထုတ်လုပ်ရာမှာ တိုက်ရိုက်ပါဝင်တဲ့ အလုပ်သမားတွေရဲ့ လုပ်အားခ (wages) ဖြစ်ပါတယ်။ ထုတ်ကုန်တစ်ခုစီမှာ တိုက်ရိုက် ခြေရာခံနိုင်တဲ့ လုပ်အားခတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ဥပမာများ:
- ကားစက်ရုံမှာ ကားတပ်ဆင်တဲ့ အလုပ်သမားတွေရဲ့ လုပ်အားခ။
- အထည်ချုပ်စက်ရုံမှာ အဝတ်ချုပ်တဲ့ အလုပ်သမားတွေရဲ့ လုပ်အားခ။
- ပရိဘောဂလုပ်ငန်းမှာ သစ်သားကို ပုံဖော်၊ ပေါင်းစပ်တဲ့ လက်သမားရဲ့ လုပ်အားခ။
အဓိကအချက်: ကုန်ကြမ်းကို ပြီးစီးပြီးသား ထုတ်ကုန်အဖြစ် ပြောင်းလဲဖို့ တိုက်ရိုက် လုပ်ကိုင်သူတွေရဲ့ လုပ်အားခ ဖြစ်ပါတယ်။

၃။ ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေကုန်ကျစရိတ် (Manufacturing Overhead – MO/OH):

ဆိုလိုရင်း: ထုတ်ကုန်တစ်ခုကို ထုတ်လုပ်ရာမှာ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ တခြားကုန်ကျစရိတ်အားလုံးကို ဆိုလိုပါတယ်။ ၎င်းတို့သည် ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်ပေမယ့် ထုတ်ကုန်တစ်ခုစီနဲ့ တိုက်ရိုက်ခြေရာခံဖို့ ခက်ခဲသော သို့မဟုတ် မဖြစ်နိုင်သော ကုန်ကျစရိတ်များ ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းတို့ကို “သွယ်ဝိုက်ကုန်ကျစရိတ် (indirect costs)” လို့လည်း ခေါ်ပါတယ်။
အမျိုးအစားခွဲခြားမှု:
- သွယ်ဝိုက်ကုန်ကြမ်း (Indirect Materials): ထုတ်ကုန်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်ပေမယ့် ထုတ်ကုန်တစ်ခုစီမှာ အသေးအမွှားဖြစ်လို့ တိုက်ရိုက်ခြေရာခံရ ခက်ခဲတဲ့ ပစ္စည်းများ။ ဥပမာ- ကားထုတ်လုပ်ရေးမှာ အသုံးပြုတဲ့ ကော်၊ ဆီ၊ သို့မဟုတ် သေးငယ်တဲ့ ဝက်အူ၊ ခဲတံ (ပစ္စည်းသေးသေးလေးတွေ)။
- သွယ်ဝိုက်လုပ်အား (Indirect Labor): ထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းစဉ်ကို အထောက်အကူပြုပေမယ့် ထုတ်ကုန်တစ်ခုစီကို တိုက်ရိုက်မလုပ်ဆောင်တဲ့ အလုပ်သမားတွေရဲ့ လုပ်အားခ။ ဥပမာ- စက်ရုံကြီးကြပ်ရေးမှူး (foreman) ရဲ့ လစာ၊ သန့်ရှင်းရေးဝန်ထမ်း၊ လုံခြုံရေးဝန်ထမ်းများရဲ့ လုပ်အားခ။
- အခြား ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေကုန်ကျစရိတ်များ:
  - စက်ရုံငှားရမ်းခ (Factory rent)
  - စက်ရုံအာမခံကြေး (Factory insurance)
  - စက်ရုံ utility များ (လျှပ်စစ်မီး၊ ရေခွန်) (Factory utilities)
  - စက်ရုံပစ္စည်းများ တန်ဖိုးကျဆင်းမှု (Depreciation on factory equipment and building)
  - စက်ရုံစက်ပစ္စည်း ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းခ (Factory equipment maintenance)
  - ထုတ်လုပ်မှုဆိုင်ရာ အခွန်များ (Property taxes on factory)
အဓိကအချက်: ဤကုန်ကျစရိတ်များသည် ထုတ်လုပ်မှုနှင့် သက်ဆိုင်သော်လည်း ထုတ်ကုန်တစ်ခုစီအတွက် တိကျစွာ သတ်မှတ်ရန် မလွယ်ကူပါ။

ကုန်ကျစရိတ်အမျိုးအစားခွဲခြားမှု ဥပမာ:

ကုန်ကျစရိတ်အမည်	အမျိုးအစား
ကားအတွက် တာယာ	တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း (DM)
ကားတပ်ဆင်သူ လုပ်အားခ	တိုက်ရိုက်လုပ်အား (DL)
စက်ရုံကြီးကြပ်ရေးမှူး လစာ	ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေ (MO)
စက်ရုံ ငှားရမ်းခ	ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေ (MO)
စက်ရုံသုံး ကော်နှင့် ဆီ	ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေ (MO)
သစ်သားပရိဘောဂအတွက် သစ်သား	တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း (DM)
ပရိဘောဂပြုလုပ်သူ လုပ်အားခ	တိုက်ရိုက်လုပ်အား (DL)
စက်ရုံစက်ပစ္စည်း တန်ဖိုးကျဆင်းမှု	ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေ (MO)

ဒီ ကုန်ကျစရိတ် အမျိုးအစားခွဲခြားမှုတွေဟာ Managerial Accounting မှာ အလွန်အရေးကြီးပြီး ကုန်ကျစရိတ်တွက်ချက်ခြင်း၊ ဈေးနှုန်းသတ်မှတ်ခြင်းနဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းတွေအတွက် အခြေခံအုတ်မြစ် ဖြစ်ပါတယ်။

2: ကုန်ကျစရိတ်များ၏ အပြုအမူ (cost behavior) ကို ခွဲခြားသတ်မှတ်ပါ – ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ် (variable costs)၊ ပုံသေကုန်ကျစရိတ် (fixed costs) နှင့် ရောနှောကုန်ကျစရိတ် (mixed costs)။

ဒီ အခန်းဟာ ကုန်ကျစရိတ်တွေဟာ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှု ပမာဏ (activity level) ပြောင်းလဲသွားတဲ့အခါ ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ အတူပြောင်းလဲသွားသလဲ၊ ဒါမှမဟုတ် ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ မပြောင်းလဲဘဲ ရှိနေသလဲဆိုတာကို နားလည်ဖို့အတွက် အရေးကြီးပါတယ်။ ဒါဟာ မန်နေဂျာတွေအတွက် ဘတ်ဂျက်ရေးဆွဲဖို့၊ အမြတ်အစွန်းကို ခန့်မှန်းဖို့နဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်မှန်မှန်ကန်ကန်ချနိုင်ဖို့ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အခြေခံသဘောတရား ဖြစ်ပါတယ်။

ကုန်ကျစရိတ်အပြုအမူ (Cost Behavior) ဆိုတာ လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ (activity level) ပြောင်းလဲလာတာနဲ့အမျှ စုစုပေါင်းကုန်ကျစရိတ် (total cost) ဘယ်လို တုံ့ပြန်ပြောင်းလဲလဲဆိုတာကို ဖော်ပြတာပါ။ လုပ်ဆောင်မှုပမာဏဆိုတာကတော့ ဥပမာ – ထုတ်လုပ်တဲ့ ယူနစ်အရေအတွက်၊ ဝန်ဆောင်မှုပေးတဲ့ အကြိမ်အရေအတွက်၊ အလုပ်လုပ်တဲ့ နာရီအရေအတွက် စသဖြင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

အဓိက ကုန်ကျစရိတ်အပြုအမူ အမျိုးအစား (၃) မျိုး ရှိပါတယ်။

၁။ ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ် (Variable Costs – VC)

အဓိပ္ပာယ်: လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ (activity level) တိုးလာရင် စုစုပေါင်း ကုန်ကျစရိတ် (total cost) ကလည်း အချိုးကျ တိုးလာပြီး၊ လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ လျော့သွားရင်လည်း စုစုပေါင်း ကုန်ကျစရိတ်က အချိုးကျ လျော့သွားတဲ့ ကုန်ကျစရိတ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
အဓိက အချက်: တစ်ယူနစ်ချင်း ကုန်ကျစရိတ် (cost per unit) ကတော့ လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ ဘယ်လောက်ပဲ ရှိရှိ အမြဲတမ်း တူညီနေပါတယ်။
ဥပမာများ:
- တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း (Direct Materials): ပေါင်မုန့် တစ်လုံးလုပ်ဖို့အတွက် ဂျုံမှုန့်ကုန်ကျစရိတ်က ပုံသေပါ။ ပေါင်မုန့် (၁၀၀) လုံးလုပ်ရင် ဂျုံမှုန့်ကုန်ကျစရိတ်က (၁၀၀) ဆ ပိုများပြီး၊ ပေါင်မုန့် (၅၀) လုံးလုပ်ရင် (၅၀) ဆသာ ကုန်ကျပါမယ်။ သို့သော် ပေါင်မုန့်တစ်လုံးချင်းစီအတွက် ဂျုံမှုန့် ကုန်ကျစရိတ်ကတော့ အတူတူပါပဲ။
- တိုက်ရိုက်လုပ်အား (Direct Labor): ထုတ်ကုန်အရေအတွက်အလိုက် လုပ်အားခပေးတဲ့စနစ် (piece-rate wages)။
- ရောင်းချသူ ကော်မရှင် (Sales Commissions): ရောင်းအားများလေ ကော်မရှင် ပိုပေးရလေဖြစ်ပြီး၊ ရောင်းအားနည်းရင် နည်းသလို ပေးရတာမျိုး။
ဂရပ်ဖ်တွင် မြင်ကွင်း:
- စုစုပေါင်း ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ် (Total Variable Cost): မူလအစ (origin – 0,0) မှစပြီး အပေါ်သို့ ညာဘက်သို့ ထိုးတက်သွားသော မျဉ်းဖြောင့် ပုံစံရှိပါတယ်။
- တစ်ယူနစ်ချင်း ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ် (Variable Cost Per Unit): လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ ဘယ်လောက်ပဲရှိရှိ၊ သတ်မှတ်တန်ဖိုးတစ်ခုမှာ ရှိနေတဲ့ အလျားလိုက်မျဉ်းဖြောင့် ပုံစံရှိပါတယ်။

၂။ ပုံသေကုန်ကျစရိတ် (Fixed Costs – FC)

အဓိပ္ပာယ်: လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ (activity level) ဘယ်လောက်ပဲ ပြောင်းပြောင်း၊ စုစုပေါင်း ကုန်ကျစရိတ် (total cost) ကတော့ ပြောင်းလဲခြင်းမရှိဘဲ ပုံသေဖြစ်နေတဲ့ ကုန်ကျစရိတ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
အဓိက အချက်: တစ်ယူနစ်ချင်း ကုန်ကျစရိတ် (cost per unit) ကတော့ လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ တိုးလာရင် လျော့ကျသွားပြီး၊ လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ လျော့သွားရင် တိုးလာပါတယ်။ (ဥပမာ- စုစုပေါင်း ပုံသေကုန်ကျစရိတ်ကို ယူနစ်အရေအတွက်နဲ့ စားတာဖြစ်လို့၊ ယူနစ်များလာရင် တစ်ယူနစ်ချင်းကုန်ကျစရိတ်က နည်းသွားတာပါ။)
ဥပမာများ:
- စက်ရုံငှားရမ်းခ (Factory Rent): တစ်လကို ပေးရတဲ့ ငှားရမ်းခက ပုံသေဖြစ်ပါတယ်။ ပစ္စည်း (၁၀၀) လုံးထုတ်ထုတ်၊ (၁၀၀၀) လုံးထုတ်ထုတ် ငှားရမ်းခက အတူတူပါပဲ။
- စက်ရုံကြီးကြပ်ရေးမှူး လစာ (Salaries of Factory Supervisors): သူတို့ရဲ့ လစာက ထုတ်လုပ်မှုပမာဏအပေါ် မူတည်ပြီး ပြောင်းလဲတာ မဟုတ်ဘဲ ပုံသေပေးရတာမျိုးပါ။
- စက်ရုံသုံး ပစ္စည်းများ တန်ဖိုးကျဆင်းမှု (Depreciation of Factory Equipment) (Straight-line method ဖြင့် တွက်လျှင်): စက်ကို ဘယ်လောက်ပဲ သုံးသုံး၊ သတ်မှတ်ထားတဲ့ တစ်နှစ်တာ တန်ဖိုးကျဆင်းမှုက ပုံသေပါ။
ဂရပ်ဖ်တွင် မြင်ကွင်း:
- စုစုပေါင်း ပုံသေကုန်ကျစရိတ် (Total Fixed Cost): လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ ဘယ်လောက်ပဲရှိရှိ၊ သတ်မှတ်တန်ဖိုးတစ်ခုမှာ ရှိနေတဲ့ အလျားလိုက်မျဉ်းဖြောင့် ပုံစံရှိပါတယ်။
- တစ်ယူနစ်ချင်း ပုံသေကုန်ကျစရိတ် (Fixed Cost Per Unit): လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ တိုးလာသည်နှင့်အမျှ တန်ဖိုးကျဆင်းသွားသော အောက်ဘက်သို့ ကွေးညွှတ်ကျဆင်းသော မျဉ်းကွေး ပုံစံရှိပါတယ်။

၃။ ရောနှောကုန်ကျစရိတ် (Mixed Costs – MC)

အဓိပ္ပာယ်: ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ် (variable component) အစိတ်အပိုင်းရော၊ ပုံသေကုန်ကျစရိတ် (fixed component) အစိတ်အပိုင်းပါ နှစ်ခုလုံး ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေတဲ့ ကုန်ကျစရိတ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
ဥပမာများ:
- လျှပ်စစ်မီးဖိုး (Utility Bill): အခြေခံ ပုံသေဝန်ဆောင်မှုခ (fixed basic charge) တစ်ခု ရှိပြီး၊ သုံးစွဲတဲ့ ပမာဏအလိုက် ထပ်တိုးကုန်ကျစရိတ် (variable charge) ရှိတာမျိုး။
- တယ်လီဖုန်းဘေလ်: လစဉ် ပုံသေပေးရတဲ့ အခကြေးငွေ (fixed fee) နဲ့၊ ဖုန်းပြောတဲ့မိနစ် ဒါမှမဟုတ် Data သုံးတဲ့ ပမာဏအလိုက် ကုန်ကျတဲ့ အခကြေးငွေ (variable charge)။
- ရောင်းအားဝန်ထမ်းရဲ့ လစာ: ပုံသေလစာ (fixed salary) နဲ့၊ ရောင်းအားအလိုက် ပေးတဲ့ ကော်မရှင် (variable commission) နှစ်ခုပေါင်းစပ်နေတာမျိုး။
ဂရပ်ဖ်တွင် မြင်ကွင်း:
- စုစုပေါင်း ရောနှောကုန်ကျစရိတ် (Total Mixed Cost): Y-axis (ကုန်ကျစရိတ်) ပေါ်ရှိ သုညထက် မြင့်သော တန်ဖိုးတစ်ခု (Fixed component) မှ စတင်ပြီး၊ အပေါ်သို့ ညာဘက်သို့ ထိုးတက်သွားသော မျဉ်းဖြောင့် ပုံစံရှိပါတယ်။ (ပုံသေအပိုင်း (Y-intercept) + ပြောင်းလဲအပိုင်း (slope) ပေါင်းစပ်နေတာပါ။) ၎င်းကို သင်္ချာညီမျှခြင်းဖြင့် Y=a+bX ဟု ဖော်ပြနိုင်ပါသည်။ (Y = စုစုပေါင်းကုန်ကျစရိတ်၊ a = ပုံသေကုန်ကျစရိတ်၊ b = တစ်ယူနစ် ပြောင်းလဲနိုင်သောကုန်ကျစရိတ်၊ X = လုပ်ဆောင်မှုအဆင့်)

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုရသော်:

Variable Cost: စုစုပေါင်းကုန်ကျစရိတ်သည် လုပ်ဆောင်မှုနှင့်အတူ ပြောင်းလဲပြီး၊ တစ်ယူနစ်ကုန်ကျစရိတ်သည် ပုံသေဖြစ်သည်။
Fixed Cost: စုစုပေါင်းကုန်ကျစရိတ်သည် လုပ်ဆောင်မှု မပြောင်းလဲဘဲ ပုံသေဖြစ်ပြီး၊ တစ်ယူနစ်ကုန်ကျစရိတ်သည် လုပ်ဆောင်မှုနှင့်အတူ ပြောင်းလဲသည်။
Mixed Cost: ပုံသေနှင့် ပြောင်းလဲနိုင်သော အစိတ်အပိုင်းနှစ်ခုလုံး ပါဝင်သည်။

ဒီ ကုန်ကျစရိတ်အပြုအမူတွေကို နားလည်ထားခြင်းက ကုမ္ပဏီတစ်ခုရဲ့ ကုန်ကျစရိတ်တည်ဆောက်ပုံကို သိရှိစေပြီး၊ အနာဂတ်ကုန်ကျစရိတ်တွေကို ခန့်မှန်းဖို့၊ ဘတ်ဂျက်တွေ တိကျစွာ ရေးဆွဲဖို့နဲ့ မဟာဗျူဟာမြောက် ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်ဖို့အတွက် အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။

3: ရောနှောကုန်ကျစရိတ်များကို မြင့်မား-နိမ့်ကျနည်းလမ်း (high-low method) ကို အသုံးပြု၍ ခွဲထုတ်ပါ။

ဒီ အခန်း က အရေးကြီးတဲ့ လက်တွေ့ကျတဲ့ ကိရိယာတစ်ခုကို မိတ်ဆက်ပေးပါမယ်။ ရောနှောကုန်ကျစရိတ် (mixed costs) တွေမှာ ပုံသေအပိုင်း (fixed component) နဲ့ ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့အပိုင်း (variable component) နှစ်ခုလုံး ပါဝင်တယ်ဆိုတာကို ကျွန်တော်တို့ LO2-2 မှာ လေ့လာခဲ့ပြီးပါပြီ။ ဒီ High-Low method ကတော့ အချက်အလက်တွေ (data) ကို အသုံးပြုပြီး အဲဒီအစိတ်အပိုင်း နှစ်ခုကို ခွဲခြားဖော်ထုတ်ဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။

ရောနှောကုန်ကျစရိတ် (Mixed Costs) ကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း၏ အရေးပါမှု:

မန်နေဂျာတွေဟာ ကုန်ကျစရိတ်တွေရဲ့ အပြုအမူကို နားလည်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါမှသာ ဘတ်ဂျက်ရေးဆွဲခြင်း၊ အမြတ်အစွန်း ခန့်မှန်းခြင်း၊ ဈေးနှုန်းသတ်မှတ်ခြင်းနဲ့ အခြားသော ဆုံးဖြတ်ချက်များ (ဥပမာ- ကုန်ပစ္စည်းဘယ်လောက် ထုတ်ရင် break-even ဖြစ်မလဲ) အတွက် ပိုမိုတိကျတဲ့ အချက်အလက်တွေ ရရှိမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

မြင့်မား-နိမ့်ကျနည်းလမ်း (High-Low Method):

ဒီနည်းလမ်းက ရောနှောကုန်ကျစရိတ်ရဲ့ ပုံသေနဲ့ ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကို ခွဲခြားဖို့အတွက် လုပ်ဆောင်မှုအဆင့် (activity level) ရဲ့ အမြင့်ဆုံးအမှတ် (highest activity level) နဲ့ အနိမ့်ဆုံးအမှတ် (lowest activity level) မှာရှိတဲ့ ကုန်ကျစရိတ် အချက်အလက်တွေကို အသုံးပြုပါတယ်။

အဆင့်ဆင့် လုပ်ဆောင်ပုံ:

အဆင့် ၁: အမြင့်ဆုံးနှင့် အနိမ့်ဆုံး လုပ်ဆောင်မှုအဆင့်များကို ရှာဖွေပါ (Identify the highest and lowest activity levels and their corresponding total costs).

ပေးထားတဲ့ အချက်အလက်တွေထဲကနေ လေ့လာလိုတဲ့ ကာလတစ်ခု (ဥပမာ- လများ) အတွင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ အမြင့်ဆုံး လုပ်ဆောင်မှုအဆင့် (Highest Activity Level) နဲ့ အဲဒီမှာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ စုစုပေါင်း ကုန်ကျစရိတ် (Total Cost) ကို ရှာပါ။
ထို့အတူ အနိမ့်ဆုံး လုပ်ဆောင်မှုအဆင့် (Lowest Activity Level) နဲ့ အဲဒီမှာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ စုစုပေါင်း ကုန်ကျစရိတ် (Total Cost) ကိုလည်း ရှာပါ။
သတိပြုရန်: အမြင့်ဆုံး/အနိမ့်ဆုံးကို လုပ်ဆောင်မှုအဆင့် ကိုကြည့်ပြီး ဆုံးဖြတ်ရမှာပါ။ ကုန်ကျစရိတ်ကို ကြည့်ပြီး ဆုံးဖြတ်တာ မဟုတ်ပါဘူး။

အဆင့် ၂: တစ်ယူနစ်ချင်း ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ် (Variable Cost Per Unit) ကို တွက်ချက်ပါ (Compute the variable cost per unit).

ဖော်မြူလာ:

Variable Cost Per Unit= Highest Cost−Lowest Cost / Highest Activity−Lowest Activity

ဒါက လုပ်ဆောင်မှုအဆင့် ပြောင်းလဲသွားတဲ့အခါ ကုန်ကျစရိတ် ဘယ်လောက် ပြောင်းလဲသွားလဲဆိုတာကို ပြသပါတယ်။

အဆင့် ၃: စုစုပေါင်း ပုံသေကုန်ကျစရိတ် (Total Fixed Cost) ကို တွက်ချက်ပါ (Compute the total fixed cost).

ဖော်မြူလာ:

Total Fixed Cost=Total Cost at High Activity − (Variable Cost Per Unit X Highest Activity)

သို့မဟုတ်

Total Fixed Cost=Total Cost at Low Activity −(Variable Cost Per Unit X Lowest Activity)

အမြင့်ဆုံးအမှတ် သို့မဟုတ် အနိမ့်ဆုံးအမှတ်က အချက်အလက်တွေထဲက တစ်ခုခုကို အသုံးပြုပြီး တွက်ချက်နိုင်ပါတယ်။ ရလဒ်က တူညီရပါမယ်။

အဆင့် ၄: ကုန်ကျစရိတ် ညီမျှခြင်း (Cost Equation) ကို ရေးသားပါ (Write the cost equation).

ရောနှောကုန်ကျစရိတ် ညီမျှခြင်း၏ ပုံစံမှာ-

Total Mixed Cost (Y)=Total Fixed Cost (a) + (Variable Cost Per Unit (b)× Activity Level (X))

အဆင့် ၂ နဲ့ အဆင့် ၃ က ရရှိတဲ့ တန်ဖိုးတွေကို ဒီညီမျှခြင်းထဲ ထည့်သွင်းပါ။ ဒါဆိုရင် မည်သည့် လုပ်ဆောင်မှုအဆင့် (X) အတွက်မဆို စုစုပေါင်း ရောနှောကုန်ကျစရိတ် (Y) ကို ခန့်မှန်းနိုင်ပါပြီ။

ဥပမာ:

ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းမှု ကုန်ကျစရိတ် (Maintenance Cost) အချက်အလက်များ (စက်နာရီအလိုက်)။

လ	စက်နာရီ (Machine Hours – Activity)	စုစုပေါင်း ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းမှု ကုန်ကျစရိတ် (Total Maintenance Cost)
ဇန်နဝါရီ	4,000	$6,500
ဖေဖော်ဝါရီ	2,000	$4,500
မတ်	5,000	$7,000
ဧပြီ	3,000	$5,500
မေ	6,000	$8,000
ဇွန်	1,000	$3,500

အဆင့် ၁: အမြင့်ဆုံးနှင့် အနိမ့်ဆုံးအမှတ်များ ရှာဖွေခြင်း:

အမြင့်ဆုံးအမှတ် (Highest Activity): မေလ – စက်နာရီ 6,000၊ ကုန်ကျစရိတ် $8,000
အနိမ့်ဆုံးအမှတ် (Lowest Activity): ဇွန်လ – စက်နာရီ 1,000၊ ကုန်ကျစရိတ် $3,500

အဆင့် ၂: တစ်ယူနစ်ချင်း ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ် တွက်ချက်ခြင်း:

Variable Cost Per Unit=($8,000−$3,500) / 6,000 hours−1,000 hours
Variable Cost Per Unit= $4,500 / 5,000 hours
Variable Cost Per Unit=$0.90 per hour

အဆင့် ၃: စုစုပေါင်း ပုံသေကုန်ကျစရိတ် တွက်ချက်ခြင်း:

အမြင့်ဆုံးအမှတ်ကို အသုံးပြု၍:
- Total Fixed Cost=Total Cost at High Activity − (Variable Cost Per Unit × Highest Activity)
- Total Fixed Cost=$8,000−($0.90×6,000 hours)
- Total Fixed Cost=$8,000−$5,400
- Total Fixed Cost=$2,600
(သို့မဟုတ်) အနိမ့်ဆုံးအမှတ်ကို အသုံးပြု၍:
- Total Fixed Cost=Total Cost at Low Activity − (Variable Cost Per Unit × Lowest Activity)
- Total Fixed Cost=$3,500−($0.90×1,000 hours)
- Total Fixed Cost=$3,500−$900
- Total Fixed Cost=$2,600

အဆင့် ၄: ကုန်ကျစရိတ် ညီမျှခြင်း ရေးသားခြင်း:

Total Mixed Cost (Y)=$2,600 (Fixed)+($0.90 per hour x Machine Hours (X))

High-Low Method ၏ အားသာချက်များနှင့် အားနည်းချက်များ:

အားသာချက်များ:
- နားလည်ရလွယ်ကူပြီး တွက်ချက်ရ မြန်ဆန်သည်။
- အချက်အလက်နည်းနည်းဖြင့် တွက်ချက်နိုင်စွမ်းရှိသည်။
အားနည်းချက်များ:
- အချက်အလက်အများအပြားထဲမှ အစွန်းရောက် (extreme) ဖြစ်သော အမြင့်ဆုံးနှင့် အနိမ့်ဆုံး အမှတ်နှစ်မှတ်ကိုသာ အသုံးပြုသောကြောင့် ထိုအမှတ်များသည် ထူးခြားသည့် (unusual) အခြေအနေများ ဖြစ်နေပါက ရလဒ်သည် ကိုယ်စားပြုမှု အားနည်းနိုင်သည်။ (ဥပမာ- လုံလောက်သော Maintenance မလုပ်ခဲ့လို့ ကုန်ကျစရိတ်အနည်းဆုံးဖြစ်တာမျိုး၊ ဒါမှမဟုတ် ရုတ်တရက် Breakdown ဖြစ်လို့ ကုန်ကျစရိတ်အများဆုံးဖြစ်တာမျိုး)
- “Relevant Range” (သက်ဆိုင်ရာ အခြေအနေ) အတွင်းမှာပဲ ကုန်ကျစရိတ် အပြုအမူတွေက မျဉ်းဖြောင့်အတိုင်း ရှိတယ်လို့ ယူဆပါတယ်။

High-Low method သည် အမြန်ဆန်ဆုံးနှင့် အလွယ်ကူဆုံး ကုန်ကျစရိတ်ခွဲခြားမှု နည်းလမ်းများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ ၎င်း၏ ကန့်သတ်ချက်များကို သိရှိထားလျှင် အသုံးဝင်သော ကိရိယာတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ ပိုမိုတိကျသော နည်းလမ်းများဖြစ်သည့် Least-Squares Regression Method ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။

4: ထုတ်ကုန်ကုန်ကျစရိတ် (product costs) နှင့် ကာလကုန်ကျစရိတ် (period costs) အကြား ကွာခြားချက်ကို နားလည်ပါ။

ဒီ အခန်း က ကုန်ကျစရိတ်တွေကို သူတို့ရဲ့ သဘောသဘာဝအလိုက် ခွဲခြားခြင်း (ထုတ်ကုန် ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်လား၊ အထွေထွေလုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုနဲ့ သက်ဆိုင်လား) အကြောင်း ရှင်းပြပါမယ်။ ဒီခွဲခြားမှုဟာ စာရင်းကိုင် အစီရင်ခံစာများ (Financial Statements) ပြင်ဆင်ရာမှာ အရေးကြီးပြီး၊ ဝင်ငွေရှင်းတမ်း (Income Statement) ပေါ်မှာ ဘယ်ကုန်ကျစရိတ်ကို ဘယ်အချိန်မှာ မှတ်တမ်းတင်မလဲဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်ပေးပါတယ်။

ကုန်ကျစရိတ်အမျိုးအစား နှစ်မျိုး:

၁။ ထုတ်ကုန်ကုန်ကျစရိတ် (Product Costs) / Inventoried Costs:

ဆိုလိုရင်း: ဤကုန်ကျစရိတ်များသည် ကုန်ပစ္စည်းတစ်ခုကို ဝယ်ယူရန် သို့မဟုတ် ထုတ်လုပ်ရန်အတွက် ဖြစ်ပေါ်လာသော ကုန်ကျစရိတ်များ ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် ကုန်ပစ္စည်း၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်လာပြီး ကုန်ပစ္စည်းကို ရောင်းချပြီးမှသာ ကုန်ကျစရိတ်အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်သည်။
ဘယ်အချိန်မှာ မှတ်တမ်းတင်မလဲ:
- ကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်နေစဉ် သို့မဟုတ် ဝယ်ယူစဉ်မှာ ၎င်းတို့ကို ပစ္စည်းစာရင်း (Inventory) (လက်ကျန်ပစ္စည်း၊ လုပ်လက်စပစ္စည်း၊ အချောထည်ပစ္စည်း) အနေဖြင့် စာရင်းရှင်းတမ်း (Balance Sheet) ပေါ်တွင် ပိုင်ဆိုင်မှု (Asset) အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ထားပါသည်။
- ထိုကုန်ပစ္စည်းကို ရောင်းချလိုက်သည့်အခါမှသာ ဝင်ငွေရှင်းတမ်း (Income Statement) ပေါ်ရှိ ရောင်းချပြီးကုန်ပစ္စည်းကုန်ကျစရိတ် (Cost of Goods Sold – COGS) အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ပြီး၊ ရောင်းအား (Sales Revenue) မှ နုတ်ယူပါသည်။
ကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှု လုပ်ငန်း (Manufacturing Company) အတွက် Product Costs များ:
- တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း (Direct Materials): ထုတ်ကုန်ရဲ့ အဓိက အစိတ်အပိုင်း။
- တိုက်ရိုက်လုပ်အား (Direct Labor): ထုတ်ကုန်ကို တိုက်ရိုက် ထုတ်လုပ်တဲ့ လုပ်အားခ။
- ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေကုန်ကျစရိတ် (Manufacturing Overhead): ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ တခြား ကုန်ကျစရိတ်အားလုံး (သွယ်ဝိုက်ကုန်ကြမ်း၊ သွယ်ဝိုက်လုပ်အား၊ စက်ရုံငှားရမ်းခ၊ စက်ပစ္စည်းတန်ဖိုးကျဆင်းမှု စသည်)။
ကုန်ပစ္စည်းပြန်လည်ရောင်းချသော လုပ်ငန်း (Merchandising Company) အတွက် Product Costs များ:
- ကုန်ပစ္စည်းဝယ်ယူသည့် ကုန်ကျစရိတ်နှင့် ဝယ်ယူမှုနှင့် ဆက်စပ်သော သယ်ယူပို့ဆောင်ခ (Freight-in) များ။

၂။ ကာလကုန်ကျစရိတ် (Period Costs) / Expensed Costs:

ဆိုလိုရင်း: ဤကုန်ကျစရိတ်များသည် ကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှုနှင့် တိုက်ရိုက်မသက်ဆိုင်ဘဲ၊ လုပ်ငန်းကို လည်ပတ်ရန်အတွက် သတ်မှတ်ထားသော ကာလတစ်ခု (ဥပမာ- တစ်လ၊ တစ်နှစ်) အတွင်း ဖြစ်ပေါ်လာသော ကုန်ကျစရိတ်များ ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် ကုန်ပစ္စည်းစာရင်း (inventory) ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်လာခြင်းမရှိပါ။
ဘယ်အချိန်မှာ မှတ်တမ်းတင်မလဲ: ၎င်းတို့ ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ကာလတွင် (In the period incurred) ဝင်ငွေရှင်းတမ်း (Income Statement) ပေါ်ရှိ ကုန်ကျစရိတ် (Expense) အဖြစ် ချက်ချင်း မှတ်တမ်းတင်ပါသည်။ ကုန်ပစ္စည်းရောင်းချဖို့ စောင့်ဆိုင်းနေစရာ မလိုပါ။
အဓိက အမျိုးအစားများ:
- ရောင်းချမှုနှင့် စီမံခန့်ခွဲမှု ကုန်ကျစရိတ် (Selling and Administrative Expenses):
  - ရောင်းချမှုကုန်ကျစရိတ် (Selling Expenses): ထုတ်ကုန်များကို မြှင့်တင်ရန်နှင့် ဖောက်သည်များထံ ရောင်းချရန်အတွက် ဖြစ်ပေါ်လာသော ကုန်ကျစရိတ်များ။ ဥပမာ- ရောင်းအား ကော်မရှင်၊ ကြော်ငြာကုန်ကျစရိတ်၊ ရောင်းအားမန်နေဂျာ လစာ၊ ရောင်းအားဌာန ရုံးခန်းငှားရမ်းခ၊ ရောင်းအားဌာနသုံး ပစ္စည်းများ တန်ဖိုးကျဆင်းမှု။
  - စီမံခန့်ခွဲမှုကုန်ကျစရိတ် (Administrative Expenses): အဖွဲ့အစည်းကို အထွေထွေစီမံခန့်ခွဲရန်အတွက် ဖြစ်ပေါ်လာသော ကုန်ကျစရိတ်များ။ ဥပမာ- အမှုဆောင်အရာရှိများ လစာ၊ ရုံးခန်းငှားရမ်းခ (စက်ရုံမဟုတ်သော ရုံးချုပ်)၊ စာရင်းကိုင်ဌာန လစာ၊ ဥပဒေရေးရာ ကုန်ကျစရိတ်များ။

အကျဉ်းချုပ် နှိုင်းယှဉ်ချက်:

အင်္ဂါရပ်	ထုတ်ကုန်ကုန်ကျစရိတ် (Product Costs)	ကာလကုန်ကျစရိတ် (Period Costs)
ရည်ရွယ်ချက်	ကုန်ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် ဝယ်ယူခြင်း	လုပ်ငန်းကို လည်ပတ်ခြင်းနှင့် စီမံခန့်ခွဲခြင်း
ဘယ်လို မှတ်တမ်းတင်လဲ	ပိုင်ဆိုင်မှု (Asset) အဖြစ် စတင်မှတ်တမ်းတင် (Inventory)	ကုန်ကျစရိတ် (Expense) အဖြစ် ချက်ချင်း မှတ်တမ်းတင်
ဝင်ငွေရှင်းတမ်းပေါ်	ကုန်ပစ္စည်း ရောင်းချသည့်အခါမှသာ Cost of Goods Sold (COGS) အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်	ဖြစ်ပေါ်လာသည့်ကာလတွင် ချက်ချင်း Expense အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်
ပါဝင်သော ကုန်ကျစရိတ်များ	တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း၊ တိုက်ရိုက်လုပ်အား၊ ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေကုန်ကျစရိတ်	ရောင်းချမှုကုန်ကျစရိတ်၊ စီမံခန့်ခွဲမှုကုန်ကျစရိတ်

အဘယ်ကြောင့် အရေးကြီးသနည်း။

ထုတ်ကုန်ကုန်ကျစရိတ်နှင့် ကာလကုန်ကျစရိတ်များကို မှန်ကန်စွာ ခွဲခြားသိမြင်ခြင်းသည် ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းများကို GAAP သို့မဟုတ် IFRS စံနှုန်းများနှင့်အညီ မှန်ကန်စွာ ပြင်ဆင်ရန် အရေးကြီးပါသည်။ ၎င်းသည် ကုမ္ပဏီ၏ အမြတ်အစွန်းကို မှန်ကန်စွာ တွက်ချက်ခြင်းနှင့် စာရင်းကိုင် ရှင်းတမ်းများ၏ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုအတွက် အခြေခံဖြစ်သည်။ ဥပမာ- ထုတ်ကုန်ကုန်ကျစရိတ်ကို ကာလကုန်ကျစရိတ်အဖြစ် မှားယွင်းစွာ မှတ်တမ်းတင်ပါက လက်ကျန်ပစ္စည်းတန်ဖိုး လျော့နည်းနေမည်ဖြစ်ပြီး၊ အမြတ်အစွန်းကိုလည်း နိမ့်ကျစွာ ပြသမိမည် ဖြစ်သည်။

5: ကုန်ကျစရိတ်အစီရင်ခံစာများ (cost flows) ကို ထုတ်လုပ်မှုကုန်ကျစရိတ်မှတ်တမ်း (schedule of cost of goods manufactured) နှင့် ရောင်းချပြီး ကုန်ပစ္စည်းကုန်ကျစရိတ်မှတ်တမ်း (schedule of cost of goods sold) တွင် ပြသပုံကို နားလည်ပါ။

ဒီ အခန်းက ကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှု လုပ်ငန်း (manufacturing company) တစ်ခုမှာ ကုန်ကျစရိတ်တွေ ဘယ်လို စီးဆင်းသွားလဲ၊ ပြီးတော့ ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းတွေမှာ အစီရင်ခံဖို့အတွက် အရေးကြီးတဲ့ မှတ်တမ်းနှစ်ခု (Schedule of Cost of Goods Manufactured & Schedule of Cost of Goods Sold) ကို ဘယ်လို ပြင်ဆင်ရလဲဆိုတာကို ရှင်းပြပါမယ်။ ဒါဟာ Managerial Accounting နဲ့ Financial Accounting နှစ်ခုစလုံးအတွက် အခြေခံအကျဆုံး အကြောင်းအရာတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။

ကုန်ကျစရိတ် စီးဆင်းမှု (Cost Flows):

ထုတ်လုပ်မှု လုပ်ငန်းတစ်ခုမှာ ကုန်ကျစရိတ်တွေဟာ အောက်ပါ အဆင့်ဆင့်အတိုင်း စီးဆင်းသွားပါတယ်။

ကုန်ကြမ်းပစ္စည်းများ (Raw Materials Inventory):
- စတင်မှတ်တမ်းတင်တဲ့ ကုန်ကျစရိတ် (Direct Materials & Indirect Materials) တွေဟာ Raw Materials Inventory account မှာ ရှိပါတယ်။
- ထုတ်လုပ်မှု လုပ်ငန်းစဉ်ထဲကို ထည့်လိုက်တဲ့အခါ Raw Materials Inventory ကနေ Work in Process Inventory ကို ရွှေ့ပြောင်းပါတယ်။
လုပ်လက်စပစ္စည်းများ (Work in Process Inventory – WIP):
- Raw Materials ကနေ ရွှေ့ပြောင်းလာတဲ့ DM, DL, MO (manufacturing overhead) တွေအားလုံးဟာ WIP Inventory မှာ စုဆောင်းထားပါတယ်။
- ဒါတွေက မပြီးသေးတဲ့ ထုတ်ကုန်တွေအတွက် ကုန်ကျစရိတ်တွေပါ။
- ကုန်ပစ္စည်းတွေ ပြီးဆုံးသွားတဲ့အခါ WIP Inventory ကနေ Finished Goods Inventory ကို ရွှေ့ပြောင်းပါတယ်။
အချောထည်ပစ္စည်းများ (Finished Goods Inventory):
- ထုတ်လုပ်မှု ပြီးစီးသွားတဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေရဲ့ ကုန်ကျစရိတ်တွေဟာ Finished Goods Inventory မှာ ရှိပါတယ်။
- ဒါတွေက ရောင်းဖို့ အသင့်ဖြစ်နေတဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေပါ။
- ကုန်ပစ္စည်းတွေ ရောင်းချလိုက်တဲ့အခါ Finished Goods Inventory ကနေ Cost of Goods Sold (COGS) ကို ရွှေ့ပြောင်းပြီး ဝင်ငွေရှင်းတမ်း (Income Statement) မှာ ကုန်ကျစရိတ်အဖြစ် ဖော်ပြပါတယ်။
ရောင်းချပြီးကုန်ပစ္စည်းကုန်ကျစရိတ် (Cost of Goods Sold – COGS):
- ရောင်းချလိုက်တဲ့ ထုတ်ကုန်တွေရဲ့ စုစုပေါင်း ကုန်ကျစရိတ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဝင်ငွေရှင်းတမ်းမှာ ရောင်းအားနဲ့ ယှဉ်ပြိုင်ဖော်ပြပြီး အမြတ်အစွန်းကို တွက်ချက်ပါတယ်။
ကာလကုန်ကျစရိတ်များ (Period Costs):
- Selling and Administrative Expenses တွေကတော့ Inventory ထဲကို မစီးဆင်းဘဲ၊ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ကာလမှာပဲ ဝင်ငွေရှင်းတမ်းမှာ ကုန်ကျစရိတ်အဖြစ် ချက်ချင်း မှတ်တမ်းတင်ပါတယ်။

မှတ်တမ်း နှစ်ခု ပြင်ဆင်ခြင်း:

က) ထုတ်လုပ်မှုကုန်ကျစရိတ်မှတ်တမ်း (Schedule of Cost of Goods Manufactured):

ရည်ရွယ်ချက်: သတ်မှတ်ကာလတစ်ခုအတွင်း (ဥပမာ- တစ်လ၊ တစ်နှစ်) ထုတ်လုပ်မှု ပြီးစီးခဲ့သော (manufactured) ကုန်ပစ္စည်းများ၏ စုစုပေါင်းကုန်ကျစရိတ်ကို တွက်ချက်ပြသသည့် မှတ်တမ်း ဖြစ်ပါသည်။
ပါဝင်သော အစိတ်အပိုင်းများ:
1. Work in Process, Beginning: ကာလအစမှာရှိတဲ့ လုပ်လက်စပစ္စည်းများရဲ့ တန်ဖိုး။
2. Add: Current Manufacturing Costs:
  - Direct Materials Used (ကာလအတွင်း အသုံးပြုခဲ့သော တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း)
  - Direct Labor (ကာလအတွင်း ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော တိုက်ရိုက်လုပ်အား)
  - Manufacturing Overhead Applied (ကာလအတွင်း ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော ထုတ်လုပ်မှုအထွေထွေကုန်ကျစရိတ်)
  - (ဤသုံးခုပေါင်းကို စုစုပေါင်း ထုတ်လုပ်မှု ကုန်ကျစရိတ် (Total Manufacturing Costs) ဟု ခေါ်သည်။)
3. Less: Work in Process, Ending: ကာလအဆုံးမှာရှိတဲ့ လုပ်လက်စပစ္စည်းများရဲ့ တန်ဖိုး။
4. Cost of Goods Manufactured (COGM): ကာလအတွင်း ထုတ်လုပ်မှု ပြီးစီးခဲ့သော ကုန်ပစ္စည်းများ၏ စုစုပေါင်းကုန်ကျစရိတ်။ (ဤတန်ဖိုးကို Finished Goods Inventory ထဲသို့ ရွှေ့ပြောင်းပြီး Schedule of Cost of Goods Sold တွင် အသုံးပြုသည်။)

ခ) ရောင်းချပြီး ကုန်ပစ္စည်းကုန်ကျစရိတ်မှတ်တမ်း (Schedule of Cost of Goods Sold):

ရည်ရွယ်ချက်: သတ်မှတ်ကာလတစ်ခုအတွင်း ရောင်းချခဲ့သော ကုန်ပစ္စည်းများ၏ စုစုပေါင်းကုန်ကျစရိတ်ကို တွက်ချက်ပြသသည့် မှတ်တမ်း ဖြစ်ပါသည်။
ပါဝင်သော အစိတ်အပိုင်းများ:
1. Finished Goods, Beginning: ကာလအစမှာရှိတဲ့ အချောထည်ပစ္စည်းများရဲ့ တန်ဖိုး။
2. Add: Cost of Goods Manufactured (COGM): Schedule of Cost of Goods Manufactured မှ ရရှိသော တန်ဖိုး။
3. Cost of Goods Available for Sale: ရောင်းချရန် အသင့်ရှိသော ကုန်ပစ္စည်းများ၏ စုစုပေါင်းကုန်ကျစရိတ် (Finished Goods, Beginning + COGM)။
4. Less: Finished Goods, Ending: ကာလအဆုံးမှာရှိတဲ့ အချောထည်ပစ္စည်းများရဲ့ တန်ဖိုး။
5. Cost of Goods Sold (COGS): ကာလအတွင်း ရောင်းချခဲ့သော ကုန်ပစ္စည်းများ၏ စုစုပေါင်းကုန်ကျစရိတ်။ (ဤတန်ဖိုးကို ဝင်ငွေရှင်းတမ်း (Income Statement) ၏ အဓိက ကုန်ကျစရိတ်အဖြစ် ဖော်ပြသည်။)

ဝင်ငွေရှင်းတမ်း (Income Statement) ပေါ်တွင် ဖော်ပြပုံ အကျဉ်းချုပ်:

Sales Revenue

Less: Cost of Goods Sold (COGS) <— Schedule of Cost of Goods Sold မှ ရရှိ

———————————

Gross Margin (Gross Profit)

Less: Selling and Administrative Expenses (Period Costs)

———————————

Net Operating Income

အဘယ်ကြောင့် အရေးကြီးသနည်း။

ဤမှတ်တမ်းများသည် ကုန်ကျစရိတ် စီးဆင်းမှုများကို ခြေရာခံရန်နှင့် ကုမ္ပဏီ၏ ဘဏ္ဍာရေးစွမ်းဆောင်ရည်ကို တိကျစွာ အစီရင်ခံရန် မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပါသည်။ ၎င်းတို့သည် မန်နေဂျာများအား ထုတ်လုပ်မှုကုန်ကျစရိတ်များကို နားလည်စေပြီး ကုန်ပစ္စည်းဈေးနှုန်း၊ ကုန်ကျစရိတ်ထိန်းချုပ်မှုနှင့် လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှု စွမ်းဆောင်ရည်ဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်များ ချမှတ်ရာတွင် အထောက်အကူပြုပါသည်။

6: သင့်လျော်သော အခြေအနေ (relevant range) ၏ သဘောတရား။

ဒီ အခန်း က ကုန်ကျစရိတ်တွေရဲ့ အပြုအမူ (cost behavior – variable, fixed, mixed) တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အရေးကြီးတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တစ်ခုကို မိတ်ဆက်ပေးပါမယ်။ စာရင်းကိုင်ပညာမှာ၊ ကုန်ကျစရိတ်တွေဟာ အမြဲတမ်း မျဉ်းဖြောင့်အတိုင်း တိကျစွာ ပြောင်းလဲတယ်လို့ ယူဆလို့မရပါဘူး။ ဒီ “Relevant Range” ဆိုတဲ့ သဘောတရားက ဒီလိုယူဆချက်တွေ ဘယ်အခြေအနေအောက်မှာ မှန်ကန်လဲဆိုတာကို ရှင်းပြပါတယ်။

သင့်လျော်သော အခြေအနေ (Relevant Range) ဆိုတာ ဘာလဲ။

ဆိုလိုရင်း: Relevant Range ဆိုတာ လုပ်ဆောင်မှုပမာဏ (activity level) ရဲ့ အပိုင်းအခြားတစ်ခု (range of activity) ကို ဆိုလိုပါတယ်။ ဒီအပိုင်းအခြားအတွင်းမှာသာ စုစုပေါင်း ပုံသေကုန်ကျစရိတ် (total fixed costs) က ပုံသေဖြစ်နေပြီး၊ တစ်ယူနစ်ချင်း ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ် (variable cost per unit) ကလည်း ပုံသေဖြစ်နေတယ်လို့ ယူဆနိုင်ပါတယ်။
အဓိကအချက်: စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစာရင်းကိုင် (Managerial Accounting) မှာ ကုန်ကျစရိတ် အပြုအမူတွေ (variable, fixed, mixed) ကို ဆွေးနွေးတဲ့အခါ relevant range အတွင်းမှာပဲ ကုန်ကျစရိတ်တွေဟာ မျဉ်းဖြောင့်ပုံစံ (linear fashion) နဲ့ အပြုအမူရှိတယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
ဒီအပိုင်းအခြားအပြင်ဘက်ကို ရောက်သွားရင်တော့ ကုန်ကျစရိတ်တွေရဲ့ အပြုအမူဟာ ပြောင်းလဲသွားနိုင်ပါတယ်။

Relevant Range ကို ဘာကြောင့် ထည့်သွင်းစဉ်းစားရတာလဲ။

ပုံသေကုန်ကျစရိတ်များ (Fixed Costs) အတွက်:
- ဥပမာ- ကုမ္ပဏီတစ်ခုမှာ ပစ္စည်းထုတ်လုပ်ဖို့ စက်ရုံတစ်ရုံကို ငှားထားတယ်ဆိုပါစို့။ ဒီစက်ရုံက တစ်လကို ယူနစ် ၁,၀၀၀ ကနေ ၁၀,၀၀၀ အထိ ထုတ်လုပ်နိုင်တယ်။ ဒီ ယူနစ် ၁,၀၀၀ – ၁၀,၀၀၀ ဟာ သူ့ရဲ့ relevant range ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအပိုင်းအခြားအတွင်းမှာ စက်ရုံငှားရမ်းခက ပုံသေပါပဲ။
- ဒါပေမဲ့ ကုမ္ပဏီက ယူနစ် ၁၅,၀၀၀ ထုတ်ချင်ပြီဆိုရင်တော့ လက်ရှိစက်ရုံနဲ့ မလောက်တော့ဘဲ နောက်ထပ် စက်ရုံအသစ် ဒါမှမဟုတ် စက်ရုံထပ်တိုးဖို့ လိုလာနိုင်ပါတယ်။ အဲဒီအခါမှာ စက်ရုံငှားရမ်းခ (fixed cost) ဟာ သိသိသာသာ တိုးလာပြီး relevant range အသစ်တစ်ခု စတင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ပြောင်းလဲနိုင်သော ကုန်ကျစရိတ်များ (Variable Costs) အတွက်:
- ဥပမာ- တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်းရဲ့ တစ်ယူနစ်ချင်း ကုန်ကျစရိတ်က ပုံသေလို့ ယူဆပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အလွန်အမင်း အများကြီး ဝယ်ယူရင် (ဥပမာ- wholesaler ဆီက bulk discount ရရင်) တစ်ယူနစ်ချင်း ကုန်ကျစရိတ်က လျော့ကျသွားနိုင်ပါတယ်။
- တနည်းအားဖြင့် ထုတ်လုပ်မှုပမာဏ အလွန်နည်းတဲ့အခါ အချို့သော ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့ ကုန်ကျစရိတ်တွေက အခြေခံ ပမာဏ (minimum charge) တစ်ခု ရှိနေနိုင်ပါတယ်။
လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှု စွမ်းရည် (Operating Capacity):
- Relevant range ကို တစ်ခါတစ်ရံ ကုမ္ပဏီရဲ့ လက်ရှိ လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှု စွမ်းရည် (current operating capacity) အဖြစ် မြင်နိုင်ပါတယ်။ ကုမ္ပဏီတစ်ခုရဲ့ စက်ကိရိယာတွေ၊ ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ အရေအတွက်နဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေဟာ သတ်မှတ်ထားတဲ့ ပမာဏတစ်ခုအထိပဲ ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ဆောင်နိုင်ပါတယ်။ ဒီပမာဏကို ကျော်လွန်ရင်တော့ နောက်ထပ်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ (fixed costs တွေ တိုးလာခြင်း) သို့မဟုတ် စွမ်းဆောင်ရည် နည်းပါးလာမှု (variable costs per unit တွေ တိုးလာခြင်း) တွေ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါတယ်။

ဥပမာ:

ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ စက်ရုံတစ်ရုံသည် တစ်လလျှင် ယူနစ် (၅,၀၀၀) မှ (၂၀,၀၀၀) အထိ ထုတ်လုပ်နိုင်သည်ဟု သတ်မှတ်ပါစို့။ ဤအပိုင်းအခြားသည် ၎င်း၏ relevant range ဖြစ်သည်။

ဤ range အတွင်းတွင် စက်ရုံငှားရမ်းခသည် တစ်လလျှင် $10,000 ပုံသေဖြစ်သည်။
တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း တစ်ယူနစ်လျှင် $2.00 ပုံသေဖြစ်သည်။

အကယ်၍ ကုမ္ပဏီသည် တစ်လလျှင် ယူနစ် (၂၅,၀၀၀) ထုတ်လုပ်လိုပါက၊ ၎င်းသည် လက်ရှိ relevant range အပြင်ဘက်သို့ ရောက်ရှိသွားပြီဖြစ်သည်။ ထိုအခါတွင်-

စက်ရုံအသစ် ငှားရမ်းခြင်း (သို့မဟုတ်) တိုးချဲ့ခြင်းကြောင့် စုစုပေါင်း ပုံသေကုန်ကျစရိတ် (factory rent) သည် $10,000 ထက် ပိုများလာနိုင်သည်။
အလုပ်ချိန်ပို ဆင်းခြင်း (overtime) ကြောင့် တစ်ယူနစ်ချင်း တိုက်ရိုက်လုပ်အား ကုန်ကျစရိတ် (direct labor per unit) တိုးလာနိုင်သည်။
ကုန်ပစ္စည်း အများအပြား ဝယ်ယူခြင်းကြောင့် တစ်ယူနစ်ချင်း တိုက်ရိုက်ကုန်ကြမ်း ကုန်ကျစရိတ် (direct materials per unit) သည် လျှော့စျေး (volume discount) ကြောင့် လျော့ကျသွားနိုင်သည်။

အနှစ်ချုပ်

Relevant range သည် ကုန်ကျစရိတ် အပြုအမူများကို ခန့်မှန်းရာတွင် အရေးကြီးသော သတ်မှတ်ချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ Managerial accounting တွက်ချက်မှုအများစုသည် ကုန်ကျစရိတ်များ၏ မျဉ်းဖြောင့် အပြုအမူကို Relevant Range အတွင်းတွင်သာ မှန်ကန်သည်ဟု ယူဆပါသည်။ ဤအပိုင်းအခြားပြင်ပတွင် ကုန်ကျစရိတ်ခန့်မှန်းချက်များသည် တိကျမှု နည်းပါးသွားနိုင်ပါသည်။

Related Posts