Ethics and Social Responsibility (ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု)

ဒီအခန်းက စီမံခန့်ခွဲသူတွေအတွက် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ ကိုယ်ကျင့်တရားရဲ့ အရေးပါပုံနဲ့ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှုတွေကို ဘယ်လို နားလည်ပြီး လက်တွေ့ကျင့်သုံးရမလဲဆိုတာကို အဓိကထား ရှင်းပြပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ပထမဆုံး အပိုင်းအနေနဲ့ “လုပ်ငန်းခွင် ကိုယ်ကျင့်တရား (Managerial Ethics)” အကြောင်းကို အသေးစိတ် ဆွေးနွေးပါမယ်။

လုပ်ငန်းခွင် ကိုယ်ကျင့်တရား (Managerial Ethics)

လုပ်ငန်းခွင် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုတာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ မန်နေဂျာတစ်ဦးရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေနဲ့ အပြုအမူတွေဟာ ဘယ်အရာက မှန်ကန်ပြီး ဘယ်အရာက မှားယွင်းတယ်ဆိုတာကို လမ်းညွှန်ပေးတဲ့ စံနှုန်းတွေနဲ့ တန်ဖိုးတွေ ဖြစ်ပါတယ်။

1. ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်း (Ethical Dilemma):
   • အဓိပ္ပာယ်: ဒါဟာ အခြေအနေတစ်ခုမှာ မှန်ကန်တဲ့ ရွေးချယ်မှုဆိုတာက ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မရှိဘဲ၊ ရွေးချယ်မှုတိုင်းမှာ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အကျိုးဆက်တွေ ရှိနေတဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ မန်နေဂျာတစ်ဦးက ဒီလို အကျပ်အတည်းတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ မှန်ကန်တဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်နိုင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
   • ဥပမာ: ဝန်ထမ်းတစ်ဦးရဲ့ အမှားကြောင့် ကုမ္ပဏီက ထိခိုက်နိုင်တဲ့အခါ၊ အဲဒီဝန်ထမ်းကို အလုပ်ဖြုတ်ရမလား၊ ဒါမှမဟုတ် ကုမ္ပဏီရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို ကာကွယ်ပေးပြီး ဝန်ထမ်းကို ဆက်လက်ထားရှိရမလားဆိုတဲ့ အကျပ်အတည်းမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
2. ကိုယ်ကျင့်တရား ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းဆိုင်ရာ နည်းလမ်းများ (Approaches to Ethical Decision-Making): ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းတွေကို ဖြေရှင်းဖို့အတွက် မန်နေဂျာတွေ အသုံးပြုနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းအမျိုးမျိုး ရှိပါတယ်။
   • အကျိုးဖြစ်ထွန်းရေး ချဉ်းကပ်မှု (Utilitarian Approach):
     • အဓိပ္ပာယ်: ဒီချဉ်းကပ်မှုကတော့ အများဆုံးသော လူပုဂ္ဂိုလ်တွေအတွက် အများဆုံးသော အကျိုးကျေးဇူးကို ဖြစ်ထွန်းစေမယ့် ရွေးချယ်မှုကို ပြုလုပ်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ “အများဆုံးသော လူအများအတွက် အကောင်းဆုံး” ဆိုတဲ့ အတွေးအခေါ်ကို အခြေခံပါတယ်။
     • ဥပမာ: ဝန်ထမ်းအနည်းငယ်ကို အလုပ်ဖြုတ်လိုက်ခြင်းဖြင့် ကုမ္ပဏီတစ်ခုလုံးရဲ့ အမြတ်အစွန်းကို တိုးမြှင့်ပြီး ကျန်ရှိနေတဲ့ ဝန်ထမ်းအများစုအတွက် အကျိုးအမြတ် ဖြစ်ထွန်းစေခြင်း။
   • တစ်ဦးချင်းဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှု (Individualism Approach):
     • အဓိပ္ပာယ်: ဒီချဉ်းကပ်မှုကတော့ ရေရှည်မှာ မိမိရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အကျိုးစီးပွားကို အကောင်းဆုံး အထောက်အကူပြုမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ချမှတ်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ လူတိုင်းက ကိုယ်ပိုင်အကျိုးစီးပွားကို ရှာဖွေတဲ့အခါ အဖွဲ့အစည်းနဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးအတွက် အကောင်းဆုံး ဖြစ်လာမယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
     • ဥပမာ: ရာထူးတိုးဖို့အတွက် အဖွဲ့အစည်းအတွက် အကျိုးအမြတ်ဖြစ်စေမယ့် ပရောဂျက်တစ်ခုကို ဦးဆောင်လုပ်ဆောင်ခြင်း။
   • ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများ ချဉ်းကပ်မှု (Moral-Rights Approach):
     • အဓိပ္ပာယ်: လူသားတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးတွေကို လေးစားလိုက်နာပြီး ကာကွယ်ပေးမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ချမှတ်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ လူတစ်ဦးရဲ့ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်၊ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဆိုင်ရာ သီးသန့်တည်ရှိမှု အခွင့်အရေး စတာတွေကို အဓိကထားပါတယ်။
     • ဥပမာ: ဝန်ထမ်းတစ်ဦးရဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဆိုင်ရာ အချက်အလက်တွေကို သက်ဆိုင်ရာ ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ဖောက်သည်များထံ ပေးအပ်ခြင်းမှ ရှောင်ရှားခြင်း။
   • တရားမျှတမှု ချဉ်းကပ်မှု (Justice Approach):
     • အဓိပ္ပာယ်: မျှတမှု (Fairness), တရားမျှတမှု (Equity) နဲ့ ဘက်လိုက်မှု ကင်းမဲ့မှု (Impartiality) တို့အပေါ် အခြေခံပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
     • အမျိုးအစားများ:
       • ဖြန့်ဝေမှုဆိုင်ရာ တရားမျှတမှု (Distributive Justice): ကုန်ကျစရိတ်တွေနဲ့ အကျိုးအမြတ်တွေကို ဝန်ထမ်းများကြားမှာ မျှတစွာ ခွဲဝေပေးခြင်း။
       • လုပ်ထုံးလုပ်နည်းဆိုင်ရာ တရားမျှတမှု (Procedural Justice): အခြေအနေတစ်ခုကို ဆုံးဖြတ်တဲ့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေဟာ တရားမျှတပြီး အားလုံးအပေါ် အညီအမျှ သက်ရောက်မှုရှိခြင်း။
     • ဥပမာ: လုပ်ငန်းစွမ်းဆောင်ရည် တူညီတဲ့ ဝန်ထမ်းအားလုံးကို တူညီတဲ့ လုပ်ခလစာနဲ့ ရာထူးတိုးမြှင့်မှု ပေးခြင်း။

မန်နေဂျာတွေဟာ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းတွေကို ရင်ဆိုင်ရတဲ့အခါ ဒီချဉ်းကပ်မှု နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးကို စဉ်းစားဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့် ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်နိုင်ပါတယ်။

---

ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Ethics and Social Responsibility)

ကော်ပိုရိတ်၏ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Corporate Social Responsibility – CSR)

ကော်ပိုရိတ်၏ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (CSR) ဆိုတာ လုပ်ငန်းတစ်ခုအနေနဲ့ ဥပဒေအရ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ်ကျင့်တရားအရ လိုအပ်ချက်တွေထက် ကျော်လွန်ပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ကောင်းကျိုးနဲ့ အကျိုးစီးပွားအတွက် ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

1. သက်ဆိုင်သူများ (Stakeholders):
   • အဓိပ္ပာယ်: သက်ဆိုင်သူတွေဆိုတာ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်အပေါ် တိုက်ရိုက် သို့မဟုတ် သွယ်ဝိုက်သောအားဖြင့် အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိတဲ့ ဒါမှမဟုတ် အကျိုးသက်ရောက်မှု ခံစားရတဲ့ အဖွဲ့အစည်းအတွင်းနဲ့ ပြင်ပက လူပုဂ္ဂိုလ်တွေ၊ အုပ်စုတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
   • သက်ဆိုင်သူ အမျိုးအစားများ:
     • အတွင်းပိုင်း သက်ဆိုင်သူများ (Internal Stakeholders): အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှာ ရှိသူများ (ဥပမာ- ဝန်ထမ်းများ၊ မန်နေဂျာများ၊ ပိုင်ရှင်များ)။
     • ပြင်ပ သက်ဆိုင်သူများ (External Stakeholders): အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အပြင်ဘက်မှာ ရှိသူများ (ဥပမာ- ဖောက်သည်များ၊ ပေးသွင်းသူများ၊ အစိုးရ၊ ဒေသခံ လူမှုအဖွဲ့အစည်းများ၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ)။
   • ကော်ပိုရိတ်ရဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှုဟာ ဒီသက်ဆိုင်သူတွေအားလုံးရဲ့ လိုအပ်ချက်နဲ့ အကျိုးစီးပွားတွေကို မျှမျှတတ ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။
2. လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု၏ အစိတ်အပိုင်း ၄ ရပ် (The Four Components of CSR): ပရော်ဖက်ဆာ Archie B. Carroll ရဲ့ မော်ဒယ်အရ CSR မှာ အဆင့် ၄ ဆင့် ပါဝင်ပါတယ်။
   • 1. စီးပွားရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Economic Responsibility):
     • အဓိပ္ပာယ်: ဒါဟာ အခြေခံအကျဆုံး တာဝန်ယူမှု ဖြစ်ပါတယ်။ ကုမ္ပဏီတစ်ခုအနေနဲ့ ရှင်သန်ရပ်တည်ဖို့အတွက် အမြတ်အစွန်း ရရှိအောင် လုပ်ဆောင်ရပါမယ်။ ထုတ်ကုန်တွေ၊ ဝန်ဆောင်မှုတွေ ပေးအပ်ပြီး အလုပ်အကိုင်တွေ ဖန်တီးပေးခြင်းဖြင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းကို အကျိုးပြုရပါမယ်။
     • မေးခွန်း: “ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဟာ အမြတ်အစွန်း ရှိရဲ့လား?”
   • 2. ဥပဒေဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Legal Responsibility):
     • အဓိပ္ပာယ်: ကုမ္ပဏီတစ်ခုဟာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေ လုပ်ဆောင်နေစဉ်မှာ နိုင်ငံရဲ့ ဥပဒေတွေ၊ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကို လေးစားလိုက်နာရပါမယ်။
     • မေးခွန်း: “ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဟာ ဥပဒေကို လိုက်နာနေရဲ့လား?”
   • 3. ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Ethical Responsibility):
     • အဓိပ္ပာယ်: ဒါကတော့ ဥပဒေက ပြဌာန်းထားတာ မရှိပေမယ့်၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းက မှန်တယ်လို့ ယူဆတဲ့အရာတွေကို လုပ်ဆောင်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ မျှတတဲ့ အလေ့အကျင့်တွေ၊ လူသားချင်းစာနာမှုတွေနဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ စံနှုန်းတွေကို လိုက်နာရပါမယ်။
     • မေးခွန်း: “ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေဟာ မှန်ကန်ပြီး မျှတရဲ့လား?”
   • 4. ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Discretionary Responsibility):
     • အဓိပ္ပာယ်: ဒါဟာ အမြင့်ဆုံးအဆင့် ဖြစ်ပြီး၊ ဥပဒေအရဖြစ်စေ၊ ကိုယ်ကျင့်တရားအရဖြစ်စေ မလိုအပ်ဘဲ ကုမ္ပဏီရဲ့ ဆန္ဒအလျောက် လုပ်ဆောင်တဲ့ အရာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ပရဟိတ လုပ်ငန်းတွေ၊ စေတနာ့ဝန်ထမ်း လုပ်ငန်းတွေ ပါဝင်ပါတယ်။
     • မေးခွန်း: “ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ဘယ်လို ကူညီနိုင်ဦးမလဲ?”
3. CSR ၏ အကျိုးကျေးဇူးများ (Benefits of CSR):
   • ကောင်းမွန်သော ပုံရိပ် (Improved Reputation): လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှုရှိတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေဟာ ဖောက်သည်တွေနဲ့ အများပြည်သူရဲ့ ယုံကြည်မှုနဲ့ လေးစားမှုကို ရရှိပါတယ်။
   • ဝန်ထမ်း စိတ်ဓာတ်မြှင့်တင်ခြင်း (Enhanced Employee Morale): ဝန်ထမ်းတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ကုမ္ပဏီက လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် ကောင်းတဲ့အရာတွေ လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့ ခံစားရတဲ့အခါ ဂုဏ်ယူပြီး အလုပ်ပိုကြိုးစားကြပါတယ်။
   • ဖောက်သည် သစ္စာစောင့်သိမှု (Customer Loyalty): လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှုကို အလေးထားတဲ့ ဖောက်သည်တွေဟာ အဲဒီလို ကုမ္ပဏီတွေရဲ့ ထုတ်ကုန်တွေကို ပိုမို ဝယ်ယူတတ်ပါတယ်။
   • လုပ်ငန်းအတွက် ရေရှည်တည်တံ့မှု (Long-term Sustainability): လူမှုရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်တွေကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားခြင်းက ရေရှည်မှာ ကုမ္ပဏီအတွက် ပိုမိုခိုင်မာတဲ့ ရပ်တည်ချက်ကို ဖန်တီးပေးပါတယ်။

---

ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Ethics and Social Responsibility)

တာဝန်ယူမှု ရှိသော စီမံခန့်ခွဲမှု (Managing Responsibly)

ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှုဟာ မန်နေဂျာတစ်ဦးရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေအတွက် အရေးကြီးတဲ့ အခြေခံအုတ်မြစ် ဖြစ်ပါတယ်။ တာဝန်ယူမှု ရှိသော စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုတာ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးမှာ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အလေ့အကျင့်ကောင်းတွေနဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှုရှိတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုကို တည်ဆောက်ပြီး ထိန်းသိမ်းခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကို အောက်ပါ နည်းလမ်းတွေနဲ့ လုပ်ဆောင်နိုင်ပါတယ်။

1. ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်း (Code of Ethics):
   • အဓိပ္ပာယ်: ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်း ဆိုတာ အဖွဲ့အစည်းက လက်ခံကျင့်သုံးတဲ့ တန်ဖိုးတွေ၊ စံနှုန်းတွေနဲ့ လုပ်ငန်းခွင်မှာ ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ လိုက်နာရမယ့် အပြုအမူတွေကို ရှင်းလင်းစွာ ဖော်ပြထားတဲ့ တရားဝင် ကြေညာချက်တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။
   • ရည်ရွယ်ချက်: ဒီစည်းမျဉ်းတွေက ဝန်ထမ်းတွေကို မှားယွင်းတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ မချမိအောင် လမ်းညွှန်ပေးပြီး၊ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို ကာကွယ်ပေးပါတယ်။
   • ဥပမာ: “ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ကုမ္ပဏီဟာ လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်ရာမှာ ဖောက်သည်တွေနဲ့ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိခြင်း၊ မျှတခြင်းနဲ့ ရိုးသားခြင်းတို့ကို အဓိကထားပါတယ်” လို့ ဖော်ပြထားတဲ့ ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်းများ။
2. လျှို့ဝှက်သတင်းပေးခြင်း (Whistle-blowing):
   • အဓိပ္ပာယ်: လျှို့ဝှက်သတင်းပေးခြင်း ဆိုတာ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အတွင်းပိုင်းက ဝန်ထမ်းတစ်ဦး (whistle-blower) က အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ တရားမဝင်တဲ့ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ မညီတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို ပြင်ပအဖွဲ့အစည်း (ဥပမာ- သတင်းမီဒီယာ၊ အစိုးရ အာဏာပိုင်များ) ကို ဖွင့်ချအသိပေးခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
   • အရေးကြီးပုံ: ဒါက အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပြဿနာတွေကို ပြင်ပက သိရှိအောင် ကူညီပေးနိုင်ပြီး ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ ဖိအားပေးနိုင်ပါတယ်။ သို့သော် လျှို့ဝှက်သတင်းပေးသူတွေဟာ လက်တုံ့ပြန်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရနိုင်တဲ့အတွက် သူတို့ကို ကာကွယ်ပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
3. ကိုယ်ကျင့်တရားရှိသော ခေါင်းဆောင်မှု (Ethical Leadership):
   • အဓိပ္ပာယ်: မန်နေဂျာတွေနဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ဆိုင်တဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ၊ ပြောဆိုမှုတွေနဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကနေတစ်ဆင့် အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုကို ပုံဖော်ပေးရပါမယ်။
   • အရေးကြီးပုံ: ခေါင်းဆောင်တွေက ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စံနမူနာကောင်း ပြသခြင်းဖြင့် ဝန်ထမ်းတွေကလည်း အလားတူ လိုက်နာကျင့်သုံးကြမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ဟာ မှန်ကန်တဲ့ တန်ဖိုးတွေကို အမြဲတမ်း ဦးစားပေးပြီး၊ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ပန်းတိုင်တွေကို ရှင်းလင်းစွာ ဆက်သွယ်ပေးရပါမယ်။
4. အဖွဲ့အစည်းအတွင်း ကိုယ်ကျင့်တရားကို အားပေးခြင်း (Encouraging Ethics within the Organization):
   • ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ လေ့ကျင့်ပေးမှုများ: ဝန်ထမ်းတွေကို ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းတွေကို ဘယ်လို ဖြေရှင်းရမလဲဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သင်တန်းများ ပေးခြင်း။
   • ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ယန္တရားများ (Ethical Mechanisms): ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ မညီတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို အမည်မဖော်ဘဲ တိုင်ကြားနိုင်တဲ့ လျှို့ဝှက်ဖုန်းလိုင်းများ (hotlines) ဒါမှမဟုတ် တိုင်ကြားရေးဌာနများ ထားရှိပေးခြင်း။
   • ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ကော်မတီများ: ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ဆိုင်တဲ့ ကိစ္စရပ်တွေကို ဆွေးနွေးဆုံးဖြတ်ဖို့ အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ ဖွဲ့စည်းထားခြင်း။

---

အနှစ်ချုပ်

ဒီအခန်းက စီမံခန့်ခွဲသူတွေအတွက် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ မှန်ကန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်နိုင်ဖို့နဲ့ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှုတွေကို ဘယ်လို နားလည်ပြီး လက်တွေ့ကျင့်သုံးရမလဲဆိုတာကို ခြုံငုံဖော်ပြထားပါတယ်။

လုပ်ငန်းခွင် ကိုယ်ကျင့်တရား (Managerial Ethics)

ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်း (Ethical Dilemma) တွေနဲ့ ကြုံတွေ့ရတဲ့အခါ မှန်ကန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်နိုင်ဖို့အတွက် အဓိက ချဉ်းကပ်မှု ၄ ခုကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။

• အကျိုးဖြစ်ထွန်းရေး ချဉ်းကပ်မှု (Utilitarian Approach): အများဆုံးသော လူပုဂ္ဂိုလ်တွေအတွက် အများဆုံးသော အကျိုးကျေးဇူးကို ဖြစ်ထွန်းစေမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ချမှတ်ခြင်း။
• တစ်ဦးချင်းဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှု (Individualism Approach): ရေရှည်မှာ မိမိရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အကျိုးစီးပွားကို အကောင်းဆုံး အထောက်အကူပြုမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ချမှတ်ခြင်း။
• ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများ ချဉ်းကပ်မှု (Moral-Rights Approach): လူသားတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးတွေကို လေးစားလိုက်နာခြင်း။
• တရားမျှတမှု ချဉ်းကပ်မှု (Justice Approach): တရားမျှတမှု၊ မျှတမှုနဲ့ ဘက်လိုက်မှု ကင်းမဲ့မှုတို့အပေါ် အခြေခံပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း။

ကော်ပိုရိတ်၏ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (CSR)

ကော်ပိုရိတ်၏ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု ဆိုတာ ကုမ္ပဏီတစ်ခုအနေနဲ့ ဥပဒေအရ လိုအပ်ချက်တွေထက် ကျော်လွန်ပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ကောင်းကျိုးအတွက် ဆောင်ရွက်ပေးခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။

• သက်ဆိုင်သူများ (Stakeholders): အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပြင်ပနှင့် အတွင်းပိုင်းမှာ ရှိတဲ့ သက်ဆိုင်သူတွေအားလုံးရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် အရေးကြီးပါသည်။
• CSR ၏ အစိတ်အပိုင်း ၄ ရပ်:
  1. စီးပွားရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Economic Responsibility): အမြတ်အစွန်းရရှိအောင် လုပ်ဆောင်ခြင်း။
  2. ဥပဒေဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Legal Responsibility): ဥပဒေကို လိုက်နာခြင်း။
  3. ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Ethical Responsibility): မှန်ကန်ပြီး မျှတတဲ့အရာတွေကို လုပ်ဆောင်ခြင်း။
  4. ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု (Discretionary Responsibility): ကုမ္ပဏီရဲ့ ဆန္ဒအလျောက် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် ပရဟိတ လုပ်ငန်းတွေ လုပ်ဆောင်ပေးခြင်း။

တာဝန်ယူမှု ရှိသော စီမံခန့်ခွဲမှု (Managing Responsibly)

အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးမှာ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အလေ့အကျင့်ကောင်းတွေ ထွန်းကားစေဖို့အတွက် အောက်ပါ နည်းလမ်းတွေကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။

• ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်း (Code of Ethics): ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ လိုက်နာရမယ့် အပြုအမူတွေကို ဖော်ပြထားတဲ့ တရားဝင် စည်းမျဉ်းများ။
• လျှို့ဝှက်သတင်းပေးခြင်း (Whistle-blowing): အဖွဲ့အစည်းအတွင်းက မမှန်ကန်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ပြင်ပအဖွဲ့အစည်းကို ဖွင့်ချအသိပေးခြင်း။
• ကိုယ်ကျင့်တရားရှိသော ခေါင်းဆောင်မှု (Ethical Leadership): ခေါင်းဆောင်တွေက ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စံနမူနာကောင်း ပြသခြင်း။

အနှစ်ချုပ်ရရင်တော့ အခန်း ဟာ မန်နေဂျာတစ်ဦးက ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ဘယ်လိုချမှတ်ရမယ်၊ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှုတွေကို ဘယ်လို နားလည်ရမယ်၊ ပြီးတော့ အဲဒီအလေ့အကျင့်တွေကို အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးမှာ ဘယ်လို ထိထိရောက်ရောက် စီမံခန့်ခွဲရမယ်ဆိုတာကို ရှင်းပြပေးထားပါတယ်။

---