Managerial Decision Making (စီမံခန့်ခွဲ မှု ဆိုင်ရာဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း)

ဒီ Article ကို ဖတ်ပြီးရင် တော့ အောက်ပါ အချက်တွေ ကို နာလည် သဘောပေါက်သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

၁။ ဆုံးဖြတ်ချက်များ၏ အမျိုးအစားနှင့် ပြဿနာများ (Types of Decisions and Problems)

၂။ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း ပုံစံများ (Decision-Making Models)

၃။ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း အဆင့်များ (Decision-Making Steps)

၄။ မန်နေဂျာများ အဘယ်ကြောင့် ဆုံးဖြတ်ချက်မှားများ ချမှတ်ရသနည်း။ (Why Do Managers Make Bad Decisions?)

၅။ ဆန်းသစ်သော ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း (Innovative Decision Making)

---

၁။ ဆုံးဖြတ်ချက်များ၏ အမျိုးအစားနှင့် ပြဿနာများ (Types of Decisions and Problems)

မန်နေဂျာတစ်ယောက်အနေနဲ့ နေ့စဉ် ကြုံတွေ့ရတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ပုံစံနှစ်မျိုးခွဲပြီး နားလည်ထားဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။

က) စီမံထားသော ဆုံးဖြတ်ချက်များ (Programmed Decisions)

• အဓိပ္ပာယ်: ဒါကတော့ အရင်ကလည်း ကြုံတွေ့ဖူးတဲ့၊ ထပ်ခါတလဲလဲ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ ပြဿနာတွေအတွက် ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားတဲ့ စည်းမျဉ်းတွေ၊ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေနဲ့အညီ ချမှတ်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။
• လက္ခဏာများ:
  • ပြဿနာက ရှင်းလင်းပါတယ်။
  • အချက်အလက်တွေ အလွယ်တကူရရှိနိုင်ပါတယ်။
  • ရွေးချယ်စရာတွေကလည်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ရှိပါတယ်။
• ဥပမာများ:
  • ဖောက်သည်က ကုန်ပစ္စည်း ပြန်လဲလှယ်တဲ့အခါ ကုမ္ပဏီရဲ့ မူဝါဒအတိုင်း ခွင့်ပြုပေးခြင်း။
  • ဝန်ထမ်းတစ်ဦးက အလုပ်ချိန်နောက်ကျတဲ့အခါ လုပ်ငန်းစည်းမျဉ်းတွေအတိုင်း သတိပေးခြင်း။
  • ပစ္စည်းမှာယူမှုတွေ အမြဲလုပ်နေကျ ပေးသွင်းသူဆီကနေ ပုံမှန် ပစ္စည်းထပ်မှာခြင်း။

ခ) စီမံထားခြင်းမရှိသော ဆုံးဖြတ်ချက်များ (Nonprogrammed Decisions)

• အဓိပ္ပာယ်: ဒါကတော့ အသစ်အဆန်းဖြစ်ပြီး၊ ထူးခြားတဲ့ အခြေအနေတွေအတွက် ချမှတ်ရတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဆုံးဖြတ်ချက်တွေအတွက် ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားတဲ့ စည်းမျဉ်းတွေ မရှိပါဘူး။
• လက္ခဏာများ:
  • ပြဿနာက ရှုပ်ထွေးပြီး ရှင်းလင်းမှုမရှိနိုင်ပါဘူး။
  • အချက်အလက်တွေဟာ မပြည့်စုံနိုင်ပါဘူး။
  • ရွေးချယ်စရာတွေကို ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးယူရတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
• ဥပမာများ:
  • ကုမ္ပဏီအသစ်တစ်ခုကို ဝယ်ယူဖို့ ဆုံးဖြတ်ခြင်း။
  • စီးပွားရေး အကျပ်အတည်းတစ်ခု ကြုံလာတဲ့အခါ ဘယ်လို ရင်ဆိုင်မလဲဆိုတာ ဆုံးဖြတ်ခြင်း။
  • ထုတ်ကုန်အသစ်တစ်ခုကို ဈေးကွက်ထဲ မိတ်ဆက်ဖို့ ဗျူဟာချမှတ်ခြင်း။

ရှင်းလင်းမှု မရှိခြင်းနှင့် မသေချာမှု (Uncertainty and Ambiguity)

မန်နေဂျာတွေ ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့အခါ ရှင်းလင်းမှု မရှိခြင်း (Ambiguity) နဲ့ မသေချာမှု (Uncertainty) တို့ကို ရင်ဆိုင်ရလေ့ရှိပါတယ်။

• မသေချာမှု (Uncertainty): ရလဒ်တွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး အတိအကျမသိနိုင်တာကို ဆိုလိုပါတယ်။ အချက်အလက်တွေ ရှိပေမယ့် ရလဒ်က ဘာဖြစ်မလဲဆိုတာကို ခန့်မှန်းရခက်တာမျိုးပါ။
• ရှင်းလင်းမှု မရှိခြင်း (Ambiguity): ပြဿနာကို သေသေချာချာ မသိနိုင်တာကို ဆိုလိုပါတယ်။ ရည်မှန်းချက်တွေ၊ ရွေးချယ်စရာတွေနဲ့ အနာဂတ်အခြေအနေတွေက ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မရှိတာမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအခြေအနေဟာ ဆုံးဖြတ်ချက်ချဖို့ အခက်ခဲဆုံး အခြေအနေ ဖြစ်ပါတယ်။

---

၂။ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း ပုံစံများ (Decision-Making Models)

မန်နေဂျာတွေ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်တဲ့အခါမှာ အဓိကအားဖြင့် ပုံစံနှစ်မျိုးကို စဉ်းစားနိုင်ပါတယ်။ တစ်မျိုးကတော့ စံပြပုံစံ (Ideal Model) ဖြစ်ပြီး၊ နောက်တစ်မျိုးကတော့ လက်တွေ့ဘဝမှာ အသုံးပြုတဲ့ ပုံစံ (Practical Model) ဖြစ်ပါတယ်။

က) စံပြ၊ ဆင်ခြင်တုံတရား ပုံစံ (The Ideal, Rational Model) 🧠

• အဓိပ္ပာယ်: ဒါကတော့ သဘောတရားအရ အကောင်းဆုံးဆုံးဖြတ်ချက်ကို ချနိုင်ဖို့အတွက် ဆင်ခြင်တုံတရား (rationality) ကို အပြည့်အဝ အသုံးပြုတဲ့ ပုံစံဖြစ်ပါတယ်။ ဒီပုံစံမှာ မန်နေဂျာက ပြဿနာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အချက်အလက်အားလုံးကို အပြည့်အစုံသိရှိတယ် လို့ ယူဆထားပါတယ်။
• လုပ်ငန်းစဉ်: ဒီပုံစံအတိုင်းဆိုရင် မန်နေဂျာက အဆင့်ဆင့် စနစ်တကျ လိုက်နာရပါမယ်-
  1. ပြဿနာကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သတ်မှတ်ခြင်း။
  2. ဖြစ်နိုင်ချေရှိတဲ့ အဖြေအားလုံးကို ရှာဖွေခြင်း။
  3. အဖြေတစ်ခုစီရဲ့ အကျိုးအပြစ်တွေကို တိတိကျကျ ဆန်းစစ်ခြင်း။
  4. အကောင်းဆုံးရွေးချယ်စရာတစ်ခုကို ရွေးချယ်ခြင်း။
• အားနည်းချက်: လက်တွေ့ဘဝမှာ အချက်အလက်အားလုံးကို အပြည့်အစုံ ရရှိဖို့ မဖြစ်နိုင်သလို၊ အချိန်နဲ့ အရင်းအမြစ်တွေရဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီပုံစံဟာ သီအိုရီအရသာ ပိုပြီး အသုံးဝင်ပါတယ်။

ခ) မန်နေဂျာများ လက်တွေ့တွင် ဆုံးဖြတ်ချက်ချပုံ (How Managers Make Decisions) 🚶‍♀️

• လက်တွေ့ဘဝမှာတော့ မန်နေဂျာတွေဟာ ကန့်သတ်ထားသော ဆင်ခြင်တုံတရား (Bounded Rationality) ဆိုတဲ့ သဘောတရားအတိုင်း ဆုံးဖြတ်ချက်ချလေ့ရှိပါတယ်။
• ကန့်သတ်ထားသော ဆင်ခြင်တုံတရား: ဒါကတော့ မန်နေဂျာတွေဟာ အချက်အလက်အားလုံးကို မသိနိုင်တာ၊ အချိန်မလုံလောက်တာနဲ့ ကိုယ်ပိုင်အစွဲအလမ်းတွေကြောင့် အကောင်းဆုံးဆုံးဖြတ်ချက်ကို မချနိုင်ဘဲ “ကျေနပ်လောက်တဲ့” (satisficing) ဆုံးဖြတ်ချက်ကိုသာ ချမှတ်နိုင်တာကို ဆိုလိုပါတယ်။
• နိုင်ငံရေး ပုံစံ (Political Model): အထူးသဖြင့် ကုမ္ပဏီအကြီးကြီးတွေမှာ မန်နေဂျာတွေဟာ ကိုယ်ပိုင်အကျိုးစီးပွားနဲ့ တခြားဌာနတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားတွေကိုပါ ထည့်သွင်းစဉ်းစားပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်လေ့ရှိပါတယ်။ ဒါကို Political Model လို့ ခေါ်ပါတယ်။

---

၃။ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း အဆင့်များ (Decision-Making Steps) ⚙️

မန်နေဂျာတစ်ဦးဟာ ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုကို စနစ်တကျနဲ့ ထိရောက်စွာ ချမှတ်နိုင်ဖို့အတွက် အောက်ပါအဆင့် (၆) ဆင့်ကို လိုက်နာသင့်ပါတယ်။

အဆင့် ၁။ ပြဿနာကို သတ်မှတ်ခြင်း (Recognition of Decision Requirement)

ပထမဆုံးနဲ့ အရေးအကြီးဆုံးအဆင့်ကတော့ အမှန်တကယ်ပြဿနာ ဒါမှမဟုတ် အခွင့်အလမ်း ဘာလဲဆိုတာကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သတ်မှတ်နိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ မန်နေဂျာဟာ လက်ရှိအခြေအနေနဲ့ လိုချင်တဲ့ ရည်မှန်းချက်ကြားမှာ ကွာဟမှုရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိရှိဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

အဆင့် ၂။ ပြဿနာကို စိစစ်ခြင်းနှင့် အကြောင်းရင်းများ ရှာဖွေခြင်း (Diagnosis and Analysis of Causes)

ပြဿနာကို တွေ့ရှိပြီးတဲ့နောက်မှာ အဲဒီပြဿနာရဲ့ အဓိကအကြောင်းရင်း (root cause) ကို ရှာဖွေရပါမယ်။ سطحیအဆင့် ပြဿနာတွေကိုပဲ ဖြေရှင်းနေမယ်ဆိုရင် ပြဿနာဟာ ထပ်ခါတလဲလဲ ဖြစ်ပေါ်နေနိုင်ပါတယ်။

အဆင့် ၃။ ရွေးချယ်စရာများကို ဖော်ထုတ်ခြင်း (Development of Alternatives)

အကြောင်းရင်းကို နားလည်ပြီးတဲ့အခါမှာ အဲဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်မယ့် နည်းလမ်းအမျိုးမျိုး ဒါမှမဟုတ် ရွေးချယ်စရာတွေကို ဖော်ထုတ် ရပါမယ်။ ဒီအဆင့်မှာ တီထွင်ဖန်တီးနိုင်စွမ်း (creativity) ကို အသုံးပြုပြီး ဖြစ်နိုင်ချေရှိတဲ့ အဖြေများစွာကို စဉ်းစားသင့်ပါတယ်။

အဆင့် ၄။ အသင့်တော်ဆုံး ရွေးချယ်စရာကို ရွေးချယ်ခြင်း (Selection of the Desired Alternative)

ဖော်ထုတ်ထားတဲ့ ရွေးချယ်စရာတွေထဲကမှ အဖွဲ့အစည်းအတွက် အသင့်တော်ဆုံးနဲ့ အကောင်းဆုံးဖြစ်မယ့် တစ်ခုကို ရွေးချယ်ရပါမယ်။ ဒီအဆင့်မှာ ရွေးချယ်စရာတစ်ခုစီရဲ့ အကျိုးအပြစ် (pros and cons) တွေကို စနစ်တကျ ချိန်ဆရပါတယ်။

အဆင့် ၅။ ရွေးချယ်ထားသော အဖြေကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း (Implementation of the Chosen Alternative)

ရွေးချယ်ထားတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လက်တွေ့လုပ်ငန်းခွင်မှာ အကောင်အထည်ဖော်ရမယ့် အဆင့်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအဆင့်မှာ ဝန်ထမ်းတွေအားလုံးကို ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ရှင်းပြခြင်း၊ လိုအပ်တဲ့ အရင်းအမြစ်တွေ ပံ့ပိုးပေးခြင်းနဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကို ကြီးကြပ်ခြင်းတို့ ပါဝင်ပါတယ်။

အဆင့် ၆။ အကဲဖြတ်ခြင်းနှင့် တုံ့ပြန်ချက် ရယူခြင်း (Evaluation and Feedback)

ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ပြီးတဲ့နောက်မှာ ရလဒ်ကို အကဲဖြတ် ရပါမယ်။ မျှော်မှန်းထားတဲ့အတိုင်း အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့ရဲ့လား၊ မအောင်မြင်ဘူးဆိုရင် ဘာကြောင့်လဲ၊ ဘယ်အချက်တွေကို ပြင်ဆင်ဖို့ လိုအပ်မလဲဆိုတဲ့ တုံ့ပြန်ချက် (feedback) တွေကို စုဆောင်းရပါမယ်။ ဒီအချက်အလက်တွေဟာ အနာဂတ် ဆုံးဖြတ်ချက်တွေအတွက် အရေးကြီးပါတယ်။

---

၄။ မန်နေဂျာများ အဘယ်ကြောင့် ဆုံးဖြတ်ချက်မှားများ ချမှတ်ရသနည်း။ (Why Do Managers Make Bad Decisions?) 🤔

မန်နေဂျာတွေဟာ အကောင်းဆုံးရည်ရွယ်ချက်တွေနဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်ကြပေမယ့် တချို့အချက်တွေကြောင့် မှားယွင်းတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ချမှတ်မိနိုင်ပါတယ်။ ဒီအချက်တွေကို ဘက်လိုက်မှုများ (Biases) လို့ ခေါ်ပါတယ်။

အဓိက ဘက်လိုက်မှု အမျိုးအစားများ (Key Biases)

• အတိတ်ကိုသာ ကြည့်ပြီး အနာဂတ်ကို ခန့်မှန်းခြင်း (Being Influenced by Past Events): လူတွေဟာ အရင်က အောင်မြင်ခဲ့တဲ့ နည်းလမ်းတွေကိုပဲ အမြဲတမ်း ပြန်သုံးချင်စိတ်ရှိကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အရင်က အလုပ်ဖြစ်ခဲ့တဲ့ နည်းလမ်းဟာ လက်ရှိပြဿနာအတွက် အဆင်မပြေနိုင်တော့ပါဘူး။
• အလွန်အကျွံ ယုံကြည်မှု (Overconfidence): မန်နေဂျာတွေဟာ ကိုယ့်ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်နိုင်စွမ်းကို အရမ်းယုံကြည်လွန်းတဲ့အခါမှာ အခြားရွေးချယ်စရာတွေကို သေချာစဉ်းစားဖို့ ပျက်ကွက်တတ်ပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်တဲ့အခါ ပြဿနာအသစ်တွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။
• အစွဲအလမ်း သက်ရောက်မှု (The Sunk Cost Fallacy): ဒါကတော့ အရင်က ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားပြီးတဲ့ အချိန်၊ ငွေကြေးနဲ့ အရင်းအမြစ်တွေကို နှမြောပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်မှားတစ်ခုကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာ- ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားတဲ့ စီမံကိန်းတစ်ခုက အကျိုးအမြတ် မဖြစ်တော့ဘူးဆိုရင်တောင် ဆက်လုပ်နေတာမျိုးပါ။
• အများလုပ်တာကို လိုက်လုပ်ခြင်း (Groupthink): အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့လုံးက အမြင်တစ်ခုတည်းကိုပဲ သဘောတူနေတဲ့အခါ တခြားရွေးချယ်စရာတွေနဲ့ ကွဲပြားတဲ့ အမြင်တွေကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုဖို့ ခက်ခဲလာပါတယ်။ ဒါက အဖွဲ့ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်နိုင်စွမ်းကို ထိခိုက်စေပါတယ်။
• လက်ရှိအခြေအနေကိုသာ အလေးထားခြင်း (Present Bias): အနာဂတ်ရဲ့ အကျိုးအပြစ်တွေကို မစဉ်းစားဘဲ လက်ရှိအချိန်မှာ အကျိုးရှိမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကိုပဲ အလေးပေးတတ်တဲ့ သဘောပါ။ ဥပမာ- ရေရှည်မှာ ကုမ္ပဏီအတွက် မကောင်းနိုင်ပေမယ့် လက်ရှိမှာတော့ ကုန်ကျစရိတ်သက်သာတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်မျိုး ချမှတ်တာပါ။

---

၅။ ဆန်းသစ်သော ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း (Innovative Decision Making) 💡

မန်နေဂျာတစ်ဦးအနေနဲ့ ပုံမှန်လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်အတိုင်း ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်နေတာထက် ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့၊ ပိုမိုဖန်တီးမှုရှိတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ချမှတ်နိုင်ဖို့အတွက် နည်းလမ်းအချို့ကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ ဒါကို ဆန်းသစ်သော ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း လို့ ခေါ်ပါတယ်။

က) ဦးနှောက်ကို လှုံ့ဆော်ခြင်း (သို့) စုပေါင်းစဥ်းစားခြင်း(Brainstorming)

• အဓိပ္ပာယ်: ဒါကတော့ အဖွဲ့လိုက် ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့အခါမှာ အိုင်ဒီယာအသစ်တွေ အများကြီး ထွက်လာအောင် လုပ်ဆောင်တဲ့ နည်းလမ်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနည်းလမ်းမှာ လူတိုင်းက ကိုယ့်ရဲ့ အိုင်ဒီယာတွေကို လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်ရှိပြီး၊ အိုင်ဒီယာတွေကို ဝေဖန်ခြင်း၊ အကဲဖြတ်ခြင်း မပြုလုပ်ရပါဘူး။
• ရည်ရွယ်ချက်: ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ တီထွင်ဖန်တီးနိုင်စွမ်းကို လှုံ့ဆော်ပေးပြီး၊ ဖြစ်နိုင်ချေရှိတဲ့ ရွေးချယ်စရာတွေကို အများကြီး ဖော်ထုတ်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။

ခ) အထောက်အထားအခြေခံ စီမံခန့်ခွဲမှု (Evidence-Based Management)

• အဓိပ္ပာယ်: ဒါကတော့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်တဲ့အခါမှာ ကိုယ့်ရဲ့ ခံစားချက်၊ အတွေ့အကြုံ (သို့) အတွေးအမြင်တစ်ခုတည်းနဲ့ ချမှတ်တာမဟုတ်ဘဲ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ အချက်အလက်တွေ၊ သုတေသနရလဒ်တွေနဲ့ ထောက်ခံထားတဲ့ အထောက်အထားတွေ (evidence) ကို အခြေခံပြီး ချမှတ်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
• ရည်ရွယ်ချက်: ဘက်လိုက်မှု (biases) တွေကို လျှော့ချပြီး လက်တွေ့အခြေအနေနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ ပိုမိုတိကျမှန်ကန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်နိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။

ဂ) အပြီးသတ်သုံးသပ်ခြင်း (After-Action Reviews)

• အဓိပ္ပာယ်: ဒါကတော့ လုပ်ငန်းတစ်ခု၊ စီမံကိန်းတစ်ခု (သို့) ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုကို အပြီးသတ်ပြီးတဲ့အခါမှာ ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာတွေ အောင်မြင်ခဲ့လဲ၊ ဘာတွေ မှားယွင်းခဲ့လဲ၊ နောက်တစ်ကြိမ်မှာ ဘာတွေ ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့ လိုအပ်မလဲဆိုတာတွေကို အဖွဲ့လိုက် ဆွေးနွေးသုံးသပ်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
• ရည်ရွယ်ချက်: မှားယွင်းမှုတွေကနေ သင်ယူနိုင်ဖို့နဲ့ အနာဂတ်အတွက် ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်နိုင်စွမ်းကို တိုးတက်စေဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။

---

စီမံခန့်ခွဲသူ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း (Managerial Decision Making) – အနှစ်ချုပ်

ဒီအခန်းမှာ မန်နေဂျာတစ်ဦးအနေနဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ဘယ်လိုချမှတ်ရမယ်ဆိုတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေ၊ ပုံစံတွေနဲ့ အမှားအယွင်းတွေကို ရှောင်ရှားနိုင်မယ့် နည်းလမ်းတွေကို ရှင်းပြထားပါတယ်။

၁။ ဆုံးဖြတ်ချက်အမျိုးအစားများ (Types of Decisions) 📝

• စီမံထားသော ဆုံးဖြတ်ချက်များ (Programmed Decisions): ထပ်ခါတလဲလဲ ကြုံတွေ့ရတဲ့ ပြဿနာတွေအတွက် ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားတဲ့ စည်းမျဉ်းတွေနဲ့ ချမှတ်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။
• စီမံထားခြင်းမရှိသော ဆုံးဖြတ်ချက်များ (Nonprogrammed Decisions): အသစ်အဆန်းဖြစ်ပြီး ထူးခြားတဲ့ အခြေအနေတွေအတွက် ချမှတ်ရတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။

၂။ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း ပုံစံများ (Decision-Making Models) 🧠

• စံပြပုံစံ (Rational Model): အချက်အလက်အားလုံးကို အပြည့်အစုံသိပြီး အကောင်းဆုံးရွေးချယ်မှုကို ရှာဖွေတဲ့ သီအိုရီအရ ပုံစံဖြစ်ပါတယ်။
• လက်တွေ့ပုံစံ (Practical Model): အချက်အလက်မပြည့်စုံမှု၊ အချိန်ကန့်သတ်ချက်နဲ့ ကိုယ်ပိုင်အစွဲအလမ်းတွေကြောင့် “ကျေနပ်လောက်တဲ့” (satisficing) ဆုံးဖြတ်ချက်ကိုသာ ချမှတ်နိုင်တာ ဖြစ်ပါတယ်။

၃။ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း အဆင့် (၆) ဆင့် (Six Steps) ⚙️

1. ပြဿနာကို သတ်မှတ်ခြင်း (Identify)
2. အကြောင်းရင်းကို ရှာဖွေခြင်း (Diagnose)
3. ရွေးချယ်စရာများ ဖော်ထုတ်ခြင်း (Develop Alternatives)
4. အသင့်တော်ဆုံးကို ရွေးချယ်ခြင်း (Select)
5. အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း (Implement)
6. ရလဒ်ကို အကဲဖြတ်ခြင်း (Evaluate)

၄။ မှားယွင်းတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်များ၏ အကြောင်းရင်း (Causes of Bad Decisions) 🤔

မန်နေဂျာတွေဟာ အလွန်အကျွံ ယုံကြည်မှု (Overconfidence)၊ အစွဲအလမ်း (Sunk Cost Fallacy)၊ အများလုပ်တာကို လိုက်လုပ်ခြင်း (Groupthink) စတဲ့ ဘက်လိုက်မှုတွေကြောင့် ဆုံးဖြတ်ချက်မှားတွေ ချမှတ်တတ်ပါတယ်။

၅။ ဆန်းသစ်သော ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း (Innovative Decision Making) 💡

• ဦးနှောက်ကို လှုံ့ဆော်ခြင်း (သို့) စုပေါင်းစဥ်းစာခြင်း (Brainstorming): အဖွဲ့လိုက် အိုင်ဒီယာသစ်များ ဖန်တီးခြင်း။
• အထောက်အထားအခြေခံ စီမံခန့်ခွဲမှု (Evidence-Based Management): အချက်အလက်နဲ့ အထောက်အထားတွေအပေါ် အခြေခံပြီး ဆုံးဖြတ်ခြင်း။
• အပြီးသတ်သုံးသပ်ခြင်း (After-Action Reviews): လုပ်ငန်းပြီးဆုံးတဲ့အခါ ရလဒ်ကို ပြန်လည်သုံးသပ်ပြီး သင်ယူခြင်း။

အနှစ်ချုပ်ရရင် ဒီအခန်းက ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းရဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို ရှင်းပြပြီး၊ မန်နေဂျာတွေ ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်နိုင်ဖို့အတွက် လက်တွေ့ကျတဲ့ နည်းလမ်းတွေကို ဖော်ပြပေးထားပါတယ်။ ဒီ Article က အားလုံး အတွက် အကျိုးရှိလိမ့် မယ်လို့ မျော် လင့်ပါတယ်။

---