အခန်း ၁: စီးပွားရေးပညာ၏ နယ်ပယ်နှင့် နည်းစနစ် (The Scope and Method of Economics)
အခန်း ၁ သည် စီးပွားရေးပညာရပ်၏ အခြေခံကျသော အကြောင်းအရာများ၊ ၎င်း၏ လေ့လာမှုနယ်ပယ်နှင့် စီးပွားရေးပညာရှင်များ အသုံးပြုသည့် နည်းစနစ်များကို မိတ်ဆက်ပေးထားပါသည်။
၁။ စီးပွားရေးပညာဆိုသည်မှာ အဘယ်နည်း (What is Economics?)
- အဓိပ္ပာယ်: စီးပွားရေးပညာဆိုသည်မှာ လူ့အဖွဲ့အစည်းက ရှားပါးသော အရင်းအမြစ်များ (scarce resources) ကို အသုံးပြု၍ လူသားတို့၏ အကန့်အသတ်မရှိသော လိုအပ်ချက်များ (unlimited wants) ကို ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်မည့် ကုန်ပစ္စည်းနှင့် ဝန်ဆောင်မှုများကို မည်သို့ ထုတ်လုပ်၊ ခွဲဝေ၊ ဖြန့်ဖြူး၊ သုံးစွဲနေကြသည်ကို လေ့လာသော လူမှုသိပ္ပံပညာရပ် (social science) တစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။
- အဓိက အချက်:
- စီးပွားရေးပညာ၏ အဓိက အနှစ်သာရမှာ ရှားပါးမှု (scarcity) နှင့် ရှားပါးမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ရွေးချယ်မှု (choice) တို့ကို နားလည်ရန် ဖြစ်ပါသည်။
၂။ ရှားပါးမှု၊ ရွေးချယ်မှုနှင့် အခွင့်အလမ်းကုန်ကျစရိတ် (Scarcity, Choice, and Opportunity Cost)
- ရှားပါးမှု (Scarcity):
- လူသားတို့၏ လိုအပ်ချက်များနှင့် ဆန္ဒများသည် အကန့်အသတ်မရှိပါ။ သို့သော် ထိုလိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းရန်အတွက် အသုံးပြုနိုင်သော အရင်းအမြစ်များ (ဥပမာ- မြေယာ၊ အလုပ်သမား၊ အရင်းအနှီး၊ စွန့်ဦးတီထွင်မှု) မှာမူ အမြဲတမ်း အကန့်အသတ်ရှိပါသည်။
- ဤအကန့်အသတ်ရှိသော အရင်းအမြစ်များနှင့် အကန့်အသတ်မရှိသော လိုအပ်ချက်များကြား ကွာဟချက်ကို “ရှားပါးမှု” ဟု ခေါ်ပါသည်။
- ရွေးချယ်မှု (Choice):
- ရှားပါးမှုကြောင့် လူ့အဖွဲ့အစည်း၊ အစိုးရနှင့် လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးချင်းစီတိုင်းသည် မိမိတို့၏ အရင်းအမြစ်များကို မည်သို့အသုံးပြုမည်ကို ရွေးချယ်မှုများ ပြုလုပ်ရပါသည်။ မည်သည့်ကုန်ပစ္စည်းကို ထုတ်လုပ်မည်၊ မည်သို့ထုတ်လုပ်မည်၊ မည်သူ့အတွက် ထုတ်လုပ်မည် စသည့် မေးခွန်းသုံးခု (What, How, For Whom) ကို ဖြေဆိုရပါသည်။
- အခွင့်အလမ်းကုန်ကျစရိတ် (Opportunity Cost):
- ရွေးချယ်မှုတိုင်းတွင် အခွင့်အလမ်းကုန်ကျစရိတ် ပါဝင်ပါသည်။ အခွင့်အလမ်းကုန်ကျစရိတ်ဆိုသည်မှာ မိမိရွေးချယ်လိုက်သော အရာတစ်ခုကြောင့် လက်လွှတ်လိုက်ရသည့် အကောင်းဆုံး နောက်ထပ် ရွေးချယ်စရာ (the best alternative forgone) ကို ဆိုလိုပါသည်။
- ဥပမာ- ကျောင်းတက်ရန် ရွေးချယ်လိုက်ခြင်း၏ အခွင့်အလမ်းကုန်ကျစရိတ်မှာ အလုပ်လုပ်ခြင်းဖြင့် ရရှိနိုင်မည့် ဝင်ငွေ ဖြစ်နိုင်ပါသည်။
၃။ အနားစွန်းမှ ဆုံးဖြတ်ခြင်း (Marginalism)
- စီးပွားရေးပညာရှင်များသည် ဆုံးဖြတ်ချက်များကို အနားစွန်း (margin) မှ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာရန် အလေးပေးလေ့ရှိပါသည်။
- အနားစွန်းမှ အကျိုးအမြတ် (Marginal Benefit – MB): နောက်ထပ် တစ်ယူနစ် ထပ်မံထုတ်လုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် သုံးစွဲခြင်းမှ ရရှိလာမည့် အကျိုးကျေးဇူး။
- အနားစွန်းမှ ကုန်ကျစရိတ် (Marginal Cost – MC): နောက်ထပ် တစ်ယူနစ် ထပ်မံထုတ်လုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် သုံးစွဲခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာမည့် ကုန်ကျစရိတ်။
- လူပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် လုပ်ငန်းများသည် အနားစွန်းမှ အကျိုးအမြတ် (MB) သည် အနားစွန်းမှ ကုန်ကျစရိတ် (MC) ထက် ပိုများနေသမျှ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်လေ့ရှိပါသည်။ MB < MC ဖြစ်လာပါက ထိုလုပ်ဆောင်ချက်ကို ရပ်တန့်လေ့ရှိပါသည်။
၄။ ထိရောက်သော ဈေးကွက်များ (Efficient Markets)
- ထိရောက်သော ဈေးကွက် (Efficient Market): အမြတ်အစွန်းရနိုင်မည့် အခွင့်အလမ်းများ (profit opportunities) ကို အလျင်အမြန် ဖယ်ရှားပေးသော ဈေးကွက်ကို ဆိုလိုပါသည်။
- ဈေးကွက်တစ်ခုသည် အချက်အလက်များ လျင်မြန်စွာ ရရှိနိုင်ပြီး တုံ့ပြန်မှု မြန်ဆန်သည့်အခါ ထိရောက်သည်ဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။ ဥပမာ- စတော့ဈေးကွက်။
၅။ မိုက်ခရိုစီးပွားရေးပညာနှင့် မက်ခရိုစီးပွားရေးပညာ (Microeconomics and Macroeconomics)
စီးပွားရေးပညာကို အဓိကအားဖြင့် အပိုင်းနှစ်ပိုင်း ခွဲခြားလေ့လာပါသည်။
- မိုက်ခရိုစီးပွားရေးပညာ (Microeconomics):
- လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးချင်းစီ၊ အိမ်ထောင်စုများ၊ လုပ်ငန်းများ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှုများနှင့် ဈေးကွက်တစ်ခုချင်းစီတွင် (ဥပမာ- ကော်ဖီဈေးကွက်၊ အလုပ်သမားဈေးကွက်) ဈေးနှုန်းနှင့် အရေအတွက် မည်သို့ဆုံးဖြတ်သည်ကို လေ့လာသည်။
- “သစ်ပင်များကို လေ့လာခြင်း” ဟု တင်စားနိုင်သည်။
- မက်ခရိုစီးပွားရေးပညာ (Macroeconomics):
- စီးပွားရေးစနစ်တစ်ခုလုံး (နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး) ကို လေ့လာသည်။ ဥပမာ- စုစုပေါင်းထုတ်လုပ်မှု (GDP)၊ ငွေကြေးဖောင်းပွမှု (Inflation)၊ အလုပ်လက်မဲ့နှုန်း (Unemployment Rate)၊ စီးပွားရေးတိုးတက်မှု (Economic Growth) စသည်တို့ကို လေ့လာသည်။
- “သစ်တောတစ်ခုလုံးကို လေ့လာခြင်း” ဟု တင်စားနိုင်သည်။
၆။ အပေါင်းလက္ခဏာ စီးပွားရေးပညာနှင် စံသတ်မှတ် စီးပွားရေးပညာ (Positive Economics and Normative Economics)
- အပေါင်းလက္ခဏာ စီးပွားရေးပညာ (Positive Economics):
- စီးပွားရေးဖြစ်ရပ်များကို “အဘယ်အရာဖြစ်သည်” (what is) ဟူ၍ အမှန်တကယ်ဖြစ်ပျက်နေသော အခြေအနေများကို အချက်အလက်အခြေခံ၍ ဖော်ပြခြင်း၊ ရှင်းပြခြင်းနှင့် ခန့်မှန်းခြင်းတို့ ပြုလုပ်သည်။ တန်ဖိုးဆုံးဖြတ်ချက် (value judgments) များ မပါဝင်ပါ။
- ဥပမာ- “အနိမ့်ဆုံးလုပ်ခလစာ တိုးမြှင့်ခြင်းသည် အလုပ်လက်မဲ့နှုန်းကို တိုးစေလိမ့်မည်။”
- စံသတ်မှတ် စီးပွားရေးပညာ (Normative Economics):
- စီးပွားရေးဖြစ်ရပ်များကို “အဘယ်အရာဖြစ်သင့်သည်” (what ought to be) ဟူ၍ တန်ဖိုးဆုံးဖြတ်ချက်များ၊ ပုဂ္ဂလိကထင်မြင်ချက်များနှင့် မူဝါဒအကြံပြုချက်များ ပါဝင်သည်။
- ဥပမာ- “အစိုးရသည် အနိမ့်ဆုံးလုပ်ခလစာကို တိုးမြှင့်သင့်သည်။”
၇။ စီးပွားရေးပညာရှိ သီအိုရီများနှင့် မော်ဒယ်များ (Theories and Models in Economics)
- စီးပွားရေးပညာရှင်များသည် ရှုပ်ထွေးသော ကမ္ဘာကြီးကို ရိုးရှင်းစွာ နားလည်ရန်အတွက် မော်ဒယ်များ (models) သို့မဟုတ် သီအိုရီများ (theories) ကို အသုံးပြုကြသည်။ ဤမော်ဒယ်များသည် အစစ်အမှန်၏ ရိုးရှင်းသောပုံစံများ ဖြစ်ကြသည်။
- ယူဆချက်များ (Assumptions): မော်ဒယ်များကို တည်ဆောက်ရာတွင် ရိုးရှင်းစေရန်အတွက် ယူဆချက်များ (ဥပမာ- ceteris paribus – “အခြားအရာများ မပြောင်းလဲပါက”) ကို အသုံးပြုကြသည်။
၈။ စီးပွားရေးတွေးခေါ်မှုတွင် ရှောင်ရန်အချက်များ (Pitfalls of Economic Thinking)
- Post hoc မှားယွင်းမှု (Post hoc, ergo propter hoc fallacy):
- ဖြစ်ရပ် A က ဖြစ်ရပ် B မတိုင်မီ ဖြစ်ပွားခဲ့သောကြောင့် A သည် B ကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်ဟု မှားယွင်းစွာ ယူဆခြင်း။ (ဥပမာ- မီးပုံးပျံလွှတ်ပြီးနောက် မိုးရွာသဖြင့် မီးပုံးပျံလွှတ်ခြင်းကြောင့် မိုးရွာသည်ဟု ယူဆခြင်း)
- ဖွဲ့စည်းမှု မှားယွင်းမှု (Fallacy of Composition):
- တစ်ဦးချင်းစီအတွက် မှန်ကန်သော အရာသည် လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးအတွက်လည်း မှန်ကန်မည်ဟု မှားယွင်းစွာ ယူဆခြင်း။ (ဥပမာ- လူတစ်ဦးတည်းအတွက် အလုပ်မှ အနားယူခြင်းသည် ကောင်းမွန်သော်လည်း လူတိုင်း အလုပ်မှ အနားယူပါက စီးပွားရေး ပြိုလဲသွားနိုင်ခြင်း)
၉။ စီးပွားရေး မူဝါဒ ရည်မှန်းချက်များ (Economic Policy Goals)
စီးပွားရေးမူဝါဒများတွင် အဓိက ရည်မှန်းချက်များစွာ ရှိပြီး၊ ၎င်းတို့သည် မက်ခရိုစီးပွားရေးပညာတွင် အဓိက လေ့လာရမည့် အကြောင်းအရာများ ဖြစ်သည်-
- ထိရောက်မှု (Efficiency)
- တန်းတူညီမျှမှု (Equity)
- ကြီးထွားမှု (Growth)
- တည်ငြိမ်မှု (Stability)
ဤအချက်များသည် အခန်း ၁ ၏ အဓိကကျသော သဘောတရားများဖြစ်ပြီး၊ စီးပွားရေးပညာကို နားလည်ရန်အတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်များကို ချပေးပါသည်။